Interview – Νεκτάριος Ταβερναράκης | Προέδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), Διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας (ΙΜΒΒ/ΙΤΕ), Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης
Οι συνθήκες για να κάνει κάποιος έρευνα με αξιώσεις στην Ελλάδα αυτή την εποχή δεν είναι ιδανικές
Παρά τις αντίξοες συνθήκες –διαχρονικά στην Ελλάδα η έρευνα δεν υποστηριζόταν όσο θα έπρεπε– υπάρχει η δυνατότητα να γίνει έρευνα με αξιώσεις, στο υψηλότερο επίπεδο, η οποία να μην έχει να ζηλέψει σε τίποτα αυτή που γίνεται σε κορυφαία Ιδρύματα του εξωτερικού.
Κύριε Ταβερναράκη, έχω διαπιστώσει ότι πίσω από κάθε σπουδαίο ερευνητή υπάρχει μια ενδιαφέρουσα ιστορία για την πορεία του. Πάντα υπάρχει ένα ερέθισμα, ένα κίνητρο, το οικογενειακό περιβάλλον, ή ένας σπουδαίος άνθρωπος, που ενδεχομένως να τον επηρέασε. Ποια είναι η δική σας ιστορία;
Είχα την τύχη σε όλη την πορεία μου να έχω εξαιρετικούς δασκάλους στους οποίους οφείλω αυτά που έχω καταφέρει. Επίσης, οι γονείς μου χωρίς να είναι οι ίδιοι άνθρωποι των γραμμάτων –κατάγομαι από αγροτική οικογένεια– αναγνώριζαν την αξία των σπουδών και της εκπαίδευσης και μου παρείχαν τη δυνατότητα να ακολουθήσω μια τέτοια πορεία. Πιστεύω ότι οι σημαντικότεροι παράγοντες επιτυχίας στον ακαδημαϊκό και ερευνητικό χώρο είναι ακριβώς αυτοί. Δηλαδή, να δίνεται το έναυσμα της αναζήτησης, της εξερεύνησης, και να ενθαρρύνεται η περιέργεια από πολύ νωρίς. Ένα άλλο πολύ σημαντικό στοιχείο είναι, πιστεύω, οι ευκαιρίες που δίνονται για να ακολουθήσει κάποιος τα ενδιαφέροντά του και να πραγματοποιήσει τις ερευνητικές του ανησυχίες. Εγώ είχα την τύχη στην ιδιαίτερη πατρίδα μου, στο Ηράκλειο της Κρήτης να υπάρχει ένα περιβάλλον, το Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας (ΙΜΒΒ) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), που προσέφερε ακριβώς αυτή τη δυνατότητα. Έτσι, μετά τις προπτυχιακές μου σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, όπου επίσης είχα την τύχη να έχω εμπνευσμένους καθηγητές, συνέχισα με διδακτορικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και στο ΙΤΕ. Το εξαίρετο ανθρώπινο δυναμικό και τα άρτια εξοπλισμένα εργαστήρια του ΙΜΒΒ, καθώς και η διεπιστημονικότητα του ΙΤΕ, δημιουργούν ένα, μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα, ερευνητικό περιβάλλον που επιτρέπει να κάνει κάποιος διεθνώς ανταγωνιστική ερεύνα. Οι παράγοντες αυτοί επηρέασαν καταλυτικά την πρώιμη επιστημονική μου πορεία. Στη συνέχεια μου δόθηκε η δυνατότητα να εκπαιδευτώ και να εργαστώ στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής όπου είχα την ευκαιρία να αποκτήσω πολύτιμη εμπειρία για την μετέπειτα ανεξάρτητη ερευνητική μου δραστηριότητα.
Εν μέσω μιας ολέθριας οικονομικής κρίσης βλέπουμε ερευνητές και σπουδαίους επιστήμονες να επιμένουν και να εμμένουν στις προσπάθειες τους για έρευνα στη χώρα μας. Πόσο δύσκολο είναι κύριε Ταβερναράκη να διεξάγετε έρευνα κάτω από αυτές τις συνθήκες;
Σίγουρα οι συνθήκες για να κάνει κάποιος έρευνα με αξιώσεις στην Ελλάδα αυτή την εποχή δεν είναι ιδανικές. Δεν πρόκειται όμως για μόνο πρόσφατο φαινόμενο. Πάντα υπήρχαν δυσκολίες για να κάνει κανείς έρευνα και αυτό γιατί, δυστυχώς, διαχρονικά ποτέ η έρευνα δεν ήταν προτεραιότητα για την Ελλάδα. Αυτό είχε, και έχει, ως συνέπεια την υποχρηματοδότηση με αποτέλεσμα να υπάρχουν μεγάλες δυσκολίες να διεξάγει κάποιος έρευνα που να είναι διεθνώς ανταγωνιστική. Όμως η αρένα της έρευνας είναι διεθνής και όχι περιορισμένη εντός των συνόρων της Ελλάδας. Για να εξασφαλίσει χρηματοδότηση από πηγές του εξωτερικού ο Έλληνας επιστήμονας θα πρέπει να ανταγωνιστεί συναδέλφους του από χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Γερμανία, η Ελβετία, η Ιαπωνία, και πολλές άλλες με μακροχρόνια και σημαντική επένδυση στην έρευνα. Επιπλέον, όταν ένας Έλληνας ερευνητής στέλνει για δημοσίευση τα αποτελέσματα μιας ερευνητικής μελέτης σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά κρίνεται με βάση τα διεθνή πρότυπα όπως και άλλοι επιστήμονες από οπουδήποτε στον κόσμο. Το γεγονός ότι παρόλα τα σημαντικά προβλήματα Έλληνες επιστήμονες οι οποίοι δραστηριοποιούνται σε ελληνικά ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια πετυχαίνουν να εξασφαλίσουν εξαιρετικά ανταγωνιστικές χρηματοδοτήσεις και να δημοσιεύσουν στα καλύτερα διεθνή επιστημονικά περιοδικά με υψηλότατη απήχηση αποδεικνύει ότι είναι εφικτό να γίνει έρευνα με αξιώσεις και στην Ελλάδα.
Πιστεύετε ότι η «φυγή» νέων επιστημόνων στο εξωτερικό θα επηρεάσει το ερευνητικό μέλλον στη χώρα μας. Υπάρχει τρόπος να ανακόψουμε την φυγή των νέων μας;
Με μια πρώτη ματιά η «φυγή» νέων επιστημόνων στο εξωτερικό θα μπορούσε να πει κανείς ότι προφανώς αποτελεί αρνητική εξέλιξη για το ερευνητικό μέλλον της χώρας. Όμως, κατόπιν προσεκτικότερης θεώρησης, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Η μετακίνηση Ελλήνων επιστημόνων στο εξωτερικό δεν πρέπει να θεωρείται ούτε είναι κατ’ ανάγκη μόνο αρνητική. Μπορεί επίσης να έχει θετικές συνέπειες για την επιστήμη στην Ελλάδα. Η «φυγή» γίνεται αρνητική μόνο όταν δεν συνοδεύεται και από επιστροφή ή όταν φτάσει να γίνει ανεξέλεγκτη και μαζική.
Από την άλλη πλευρά όμως, η μετακίνηση ενός επιστήμονα στο εξωτερικό προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες για επιμόρφωση, εκπαίδευση σε νέες τεχνολογίες, που δεν υπάρχουν στην Ελλάδα, και σημαντικές εμπειρίες που μπορούν να αξιοποιηθούν στο έπακρο εφόσον ο ερευνητής τελικά επιστρέψει στη χώρα. Όταν λοιπόν η «φυγή» συνοδεύεται και από αντίστοιχη επιστροφή όχι μόνο δεν είναι αρνητική αλλά θα έλεγα ότι έχει σημαντικότατες θετικές συνέπειες για την επιστημονική δραστηριότητα εντός της Ελλάδας. Στην ουσία εμπλουτίζει το ελληνικό ερευνητικό οικοσύστημα με νέες γνώσεις και εξειδικεύσεις που δεν ήταν προηγουμένως διαθέσιμες. Αυτό το «μπόλιασμα» αποτελεί στην ουσία τον πιο βασικό τρόπο εισαγωγής νέας τεχνογνωσίας αλλά και της διασύνδεσης της ελληνικής ερευνητικής κοινότητας με το παγκόσμιο επιστημονικό γίγνεσθαι.
Συμπερασματικά λοιπόν, αν μη τι άλλο, η μετακίνηση ενός επιστήμονα στο εξωτερικό είναι πολύτιμη για την εξέλιξη του ίδιου αλλά και δυνητικά για την εγχώρια επιστημονική ανάπτυξη. Το πρόβλημα επομένως δεν έγκειται στην ανακοπή της «φυγής» αλλά στη δημιουργία προϋποθέσεων και συνθηκών ώστε να υπάρχει και επιστροφή επιστημόνων από το εξωτερικό.
Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στις 04/06/2017 | The doctor #26
