Ηλίας Κυριόπουλος, Κώστας Αθανασάκης, Τομέας Οικονομικών της Υγείας, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας
Οι νεότερες θεραπείες και το κύμα καινοτομίας για τα ογκολογικά φάρμακα έχουν αναμφίβολα βελτιώσει την κλινική πορεία των ασθενών. Πληθώρα μελετών αναδεικνύουν τη σημαντική βελτίωση τόσο σε όρους προσδόκιμου επιβίωσης, όσο και από πλευράς ποιότητας της ζωής. Κατά μια έννοια, μια σειρά περιπτώσεων καρκίνου αποτελούν εν πολλοίς διαχειρίσιμες περιπτώσεις χρόνιων νοσημάτων.
Παράλληλα όμως, οι νέες θεραπείες δημιουργούν προκλήσεις και προβληματισμό, ιδίως όσον αφορά το κόστος και τη χρηματοδότηση τους. Το παραπάνω συμπέρασμα προκύπτει εάν αναλογιστεί κανείς ότι ιδίως κατά τα τελευταία χρόνια η βιωσιμότητα και η χρηματοδότηση των συστημάτων υγείας αποτελεί μια δύσκολη άσκηση προς επίλυση διεθνώς. Είναι δε αξιοσημείωτο ότι η πρόκληση αυτή διογκώνεται σε περιπτώσεις όπου οι δημοσιονομικοί φραγμοί δημιουργούν περιορισμούς στη χρηματοδότηση του συστήματος υγείας, όπως στη χώρα μας. Άλλωστε, πληθώρα ερευνητικών ευρημάτων και μελετών υπογραμμίζουν την ταχεία αύξηση του κόστους ανά μήνα θεραπείας για τον καρκίνο, ιδίως από τη δεκαετία του 1970 και έπειτα (ενδεικτικά Bach, 2009). Κατά αυτή την έννοια, η αποζημίωση των καινοτόμων ογκολογικών φαρμάκων συνιστά μια μείζονα πρόκληση πολιτικής υγείας, διότι αφενός συνεπάγεται αυξημένη κλινική αποτελεσματικότητα και αφετέρου απαιτεί επιπλέον πόρους από την ασφάλιση υγείας.
Στο πλαίσιο αυτό, είναι σκόπιμο να εξεταστεί ποιά είναι η βέλτιστη διαδικασία λήψης αποφάσεων για την αποζημίωση (ή μη) του νέου κύματος καινοτομίας στα ογκολογικά φάρμακα. Μια προσέγγιση που στηρίζεται στη μη αποζημίωση εξαιτίας της τιμής συνιστά μια μυωπική και εν μέρει στατική προσέγγιση, δεδομένου ότι λαμβάνει υπόψη τη «μια όψη του νομίσματος», δηλαδή το κόστος και όχι το κλινικό όφελος της θεραπείας.
Η ορθόδοξη και καθιερωμένη άποψη των οικονομικών της υγείας βασίζει την απόφαση αποζημίωσης στην αξιολόγηση τεχνολογίας υγείας, δηλαδή σε μια πολυκριτηριακή ανάλυση, μέρος της οποίας είναι και η εκτίμηση της σχέσης κόστους-αποτελεσματικότητας. Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να τονιστεί ότι το κριτήριο αποδοχής και αποζημίωσης των θεραπειών για τον καρκίνο φαίνεται να είναι πολύ πιο ελαστικό σε σύγκριση με άλλα νοσήματα. Παράλληλα, πλην της αξιολόγησης τεχνολογίας υγείας, κατά τα τελευταία χρόνια έχουν διαμορφωθεί και χρησιμοποιηθεί εργαλεία ώστε να περιορίσουν την επίδραση των υψηλών τιμών των καινοτόμων φαρμάκων στους προϋπολογισμούς υγείας (π.χ. συμφωνίες τιμής-όγκου, συμφωνίες επιμερισμού του κινδύνου και άλλα), αλλά και για να συντομεύσουν και να ενισχύσουν την πρόσβαση στην καινοτομία. Τα ανωτέρω έχουν συνθέσει ένα είδος μεθοδολογίας για την έγκριση (ή μη) της αποζημίωσης μιας θεραπείας, και την παράλληλη εναρμόνιση του κόστους του στα πλαίσια των περιορισμένων προϋπολογισμών υγείας. Με βάση αυτά, η ορθή διαδικασία λήψης απόφασης βασίζεται στην προσπάθεια για μεγιστοποιήση των εκβάσεων υγείας, υπό τον περιορισμό του προϋπολογισμού υγείας και κάποιων ευρύτερων θεμάτων (βιοηθική και άλλα σχετικά).
Εν κατακλείδι, τα συστήματα υγείας βρίσκονται ενώπιον μιας μεγάλης πρόκλησης όσον αφορά το ζήτημα της καινοτομίας στα ογκολογικά φάρμακα. Αφενός, η παγκόσμια τάση για δημογραφική και επιδημιολογική μετάβαση, αλλά και η προβλεπόμενη αύξηση των περιπτώσεων καρκίνου αυξάνουν την ανάγκη για καινοτόμες και κλινικά αποτελεσματικότερες θεραπείες. Αφετέρου, η συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους και οι πιέσεις στους προϋπολογισμούς υγείας θέτουν ερωτήματα σχετικά με τη χρηματοδότηση της καινοτομίας στην ογκολογία από την ασφάλιση υγείας.
Το μείζον ζήτημα για τα οικονομικά της υγείας βρίσκεται στη βελτίωση των υφιστάμενων και στην ανάπτυξη νέων εργαλείων που αντιμετωπίζουν το ζήτημα με μεθοδολογική αρτιότητα. Είναι αξιοσημείωτο οι διάφορες τεχνικές για την αξιολόγηση τεχνολογίας υγείας, σε συνδυασμού με τα σχήματα επιμερισμού του κινδύνου, κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση. Άλλωστε, η διασφάλιση της πρόσβασης στα καινοτόμα ογκολογικά φάρμακα απαιτεί προηγουμένως τον συνυπολογισμό της οικονομικής αποδοτικότητας, η οποία προκύπτει από την πραγματική καινοτομία, δηλαδή το αποδεδειγμένο κλινικό όφελος για τους ασθενείς. Στοματοφάρυγγα.
Βιβλιογραφία
Bach PB. Limits on Medicare’s ability to control rising spending on cancer drugs. New England Journal of Medicine 2009; 360: 626-633.
