Παναγιώτης Παπαναγιώτου | Αναπληρωτής Καθηγητής Ακτινολογίας ΕΚΠΑ | Καθηγητής Νευροακτινολογίας, Ιατρική Σχολή Παν/μίου Homburg, Γερμανία | Δ/ντής – Τμήμα Νευροακτινολογίας, Hospital Bremen-Mitte | Δ/ντής – Τμήμα Επεμβατικής Νευροακτινολογίας, Νοσοκομείο «Ερρίκος Ντυνάν»
Συνέντευξη / Κοσμάς Ζακυνθινός
Η πανδημία είχε αντίκτυπο σε εμφράγματα μυοκαρδίου και εγκεφαλικά επεισόδια
Σε πολλές χώρες, υπήρξαν ενδείξεις μείωσης προσέλευσης εγκεφαλικών στα νοσοκομεία λόγω κορωνοϊού, όπως σημειώνει ο καθηγητής Παναγιώτης Παπαναγιώτου, προλογίζοντας την μεγάλη έρευνα που διεξάγετε στην Ευρώπη και στην οποία συμμετέχει και ο Έλληνας επιστήμονας. Η πανευρωπαϊκή μελέτη διενεργείται σε 18 μεγάλα κέντρα εγκεφαλικών από 9 ευρωπαϊκές χώρες και από ελληνικής πλευράς συμμετέχει ο καθηγητής κ. Παναγιώτης Παπαναγιώτου.
Υπάρχουν αρκετοί λόγοι που μπορούν να σχετίζονται με μειωμένη προσέλευση ασθενών με εγκεφαλικό στο νοσοκομείο. Βέβαιο είναι πως κατά τη διάρκεια της πανδημίας οι ασθενείς ήταν επιφυλακτικοί στο να επισκεφθούν να νοσοκομεία λόγω του φόβου του COVID-19. Είναι καθολική η παρατήρηση πως τα επείγοντα των νοσοκομείων «άδειασαν» κατά την περίοδο του lockdown.
Κύριε Παπαναγιώτου, στο διάστημα της πανδημία του κορωνοϊού καταγράφηκε σημαντική πτώση στην προσέλευση ασθενών στα νοσοκομεία λόγω εγκεφαλικών επεισοδίων. Ποιες εκτιμάται ότι είναι οι πρώτες ενδείξεις;
Πράγματι φαίνεται πως η πανδημία είχε αντίκτυπο και σε παθήσεις εκτός του αναπνευστικού συστήματος, όπως στα εμφράγματα του μυοκαρδίου και τα εγκεφαλικά επεισόδια, με την παρατήρηση της μείωσης της προέλευσης των ασθενών στα νοσοκομεία. Τα πρώτα δεδομένα όσον αφορά την προσέλευση ασθενών με εγκεφαλικό επεισόδιο στα νοσοκομεία φαίνεται να διαφέρουν μεταξύ των χωρών αλλά και να έχουν σχέση με τη βαρύτητα των εγκεφαλικών επεισοδίων.
Για παράδειγμα σε κέντρα της Γερμανίας παρατηρήθηκε σημαντική μείωση της προσέλευσης ασθενών με ήπια συμπτώματα εγκεφαλικού της τάξης του 40%. Αντίθετα, στα βαριά εγκεφαλικά επεισόδια δεν παρατηρήθηκε μείωση και ο αριθμός επεμβάσεων μηχανικής αφαίρεσης θρόμβου, της λεγόμενης θρομβεκτομής, παρέμεινε σταθερός σε σχέση με αντίστοιχες περιόδους προηγούμενων ετών.
Τα πρώτα στοιχεία από τη Γαλλία είναι διαφορετικά από τη Γερμανία στις επεμβάσεις θρομβεκτομής, στοιχεία από νοσοκομεία του Παρισιού δείχνουν πως εκεί σημειώθηκε σημαντική μείωση έως 20% στη διενέργεια θεραπειών σε βαριά εγκεφαλικά επεισόδια. Η διαφορά μεταξύ των δύο χωρών ίσως εξηγείται από το γεγονός πως η Γαλλία και ιδιαίτερα το Παρίσι χτυπήθηκαν περισσότερο από την πανδημία σε σχέση με τη Γερμανία.
Αυτό επιβεβαιώνεται και από κάποια πρώτα στοιχεία που δείχνουν πως σε κέντρα που παρατηρήθηκε η μείωση προσέλευσης των ασθενών, αυτή ήταν μεγαλύτερη την περίοδο της κορύφωσης της καμπύλης κρουσμάτων δηλ. στα τέλη Μαρτίου και στις αρχές Απριλίου.
Τι διερευνά η πανευρωπαϊκή μελέτη που πραγματοποιείται σε 18 μεγάλα κέντρα εγκεφαλικών από 9 ευρωπαϊκές χώρες και στην οποία συμμετέχει και η Ελλάδα και πότε αναμένονται τα πρώτα αποτελέσματα;
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω υπάρχουν ήδη κάποια πρώτα δεδομένα τα οποία δείχνουν πως η πανδημία έχει επηρεάσει την προσέλευση αλλά και τη θεραπεία ασθενών με εγκεφαλικό επεισόδιο.
Ο σκοπός της πανευρωπαϊκής μελέτης είναι να αξιολογηθεί κατά πόσον υπήρξε πραγματικά μείωση των εγκεφαλικών επεισοδίων που παρουσιάστηκαν στα νοσοκομεία τους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο, σε σχέση με προηγούμενες περιόδους και να μελετήσει πιθανές διαφορές μεταξύ των χωρών σε σχέση με το πως επλήγησαν από την πανδημία. Επίσης, θα αξιολογηθεί εάν έχει ελαττωθεί το ποσοστό των ασθενών που έλαβαν θεραπεία με δεδομένη την πίεση στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης. Τέλος, καθώς στο οξύ εγκεφαλικό επεισόδιο ο χρόνος διενέργειας της θεραπείας είναι πολύτιμος, θα αξιολογηθεί εάν την περίοδο του κορωνοϊού υπήρχαν καθυστερήσεις στη εφαρμογή των θεραπειών όπως της ενδοφλέβια θρομβόλυσης και της σωτήριας μεθόδου της μηχανικής θρομβεκτομής στα βαριά εγκεφαλικά επεισόδια. Ενδέχεται δηλαδή, λόγω της πίεσης που δέχθηκαν τα επείγοντα των νοσοκομείων αλλά και λόγω των αυστηρών μέτρων προφύλαξης, να επηρεάστηκε αρνητικά η διαχείριση ασθενών με εγκεφαλικό επεισόδιο, η οποία ακόμη και υπό ιδανικές συνθήκες είναι ιδιαίτερα απαιτητική. Τα αποτελέσματα της μελέτης αναμένονται το επόμενο δίμηνο καθώς ήδη έχει γίνει η συλλογή των στοιχείων από τα διάφορα κέντρα για να ξεκινήσει η ανάλυση.
Λόγω των τρεχουσών πιέσεων στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, οι ασθενείς ενδέχεται να μην παραπέμπονται στο νοσοκομείο;
Υπάρχουν αρκετοί λόγοι που μπορούν να σχετίζονται με μειωμένη προσέλευση ασθενών με εγκεφαλικό στο νοσοκομείο. Βέβαιο είναι πως κατά τη διάρκεια της πανδημίας οι ασθενείς ήταν επιφυλακτικοί στο να επισκεφθούν να νοσοκομεία λόγω του φόβου του COVID-19. Είναι καθολική η παρατήρηση πως τα επείγοντα των νοσοκομείων «άδειασαν» κατά την περίοδο του lockdown.
Συνεπώς, ο φόβος της επίσκεψης εξηγεί την παρατήρηση πως ελαττώθηκε κυρίως η προσέλευση ασθενών με ήπια ή παροδικά συμπτώματα εγκεφαλικού επεισοδίου. Άλλος λόγος ίσως έχει να κάνει πως την περίοδο του lockdown υπήρχαν περιορισμοί στην επίσκεψη ηλικιωμένων από μέλη της οικογένειας που θα παρατηρούσαν τα συμπτώματα εγκεφαλικού. Στα εγκεφαλικά επεισόδια και ιδιαίτερα όταν τα συμπτώματα είναι σημαντικά ο ασθενής πολλές φορές δεν είναι σε θέση να αντιδράσει μόνος του και να καλέσει βοήθεια. Επίσης, σε πολλές χώρες τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης δέχθηκαν σημαντικές πιέσεις λόγω του μεγάλου όγκου προσέλευσης ασθενών με κορωνοϊο στα επείγοντα, κάτι που ίσως να είχε αρνητικό αντίκτυπο στη διαχείριση ασθενών με άλλες παθήσεις. Έτσι οι ασθενείς με εγκεφαλικό ενδέχεται να μην παραπέμπονταν στα κέντρα εγκεφαλικών ή να παραπέμπονταν με σημαντική καθυστέρηση για να λάβουν τις απαραίτητες θεραπείες. Τέλος, ίσως βιολογικά αίτια να σχετίζονται με λιγότερα εγκεφαλικά επεισόδια πιθανώς λόγω λιγότερου στρες κατά τη διάρκεια του lockdown.
Ακόμη και αν λάβουμε υπόψη μας τα βιολογικά αίτια ως παράγοντας μείωσης κινδύνου, μπορούμε να υποθέσουμε ότι η περίοδος που διανύσαμε ήταν «λιγότερου στρες», δεδομένου του οικονομικού και υγειονομικού φόβου;
Πράγματι, είναι νωρίς για βγάλουμε συμπεράσματα των επιπτώσεων της περιόδου του lockdown στην ψυχολογία των ανθρώπων. Σε κάποιους ίσως η περίοδος αυτή να λειτούργησε ευεργετικά. Το γεγονός πως πέρασαν περισσότερο χρόνο στο σπίτι με την οικογένειά τους ίσως να είχε θετική επίδραση στην ψυχολογία τους και συνολικά να ήταν μία περίοδος «λιγότερου στρες» από ότι συνήθως.
Από την άλλη, η αβεβαιότητά που υπήρξε και συνεχίζει να υπάρχει σχετικά τις οικονομικές και υγειονομικές συνέπειες της πανδημίας μπορεί για πολύ κόσμο να λειτούργησε αρνητικά και το στρες να έχει αυξηθεί. Αν και το στρες δεν είναι ένα εύκολο μετρήσιμο μέγεθος και εδώ θα έχουν ενδιαφέρον αποτελέσματα μελετών για τις επιπτώσεις της πανδημίας σε αυτόν τον τομέα.
Ποια συμπτώματα υποδηλώνουν την εμφάνιση ενός αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου και πότε πρέπει κάποιος να ζητήσει άμεσα ιατρική βοήθεια;
Μια ξαφνική αίσθηση αδυναμίας, μουδιάσματος η παράλυσης στο χέρι και το πόδι, ξαφνική διαταραχή στην ομιλία, ξαφνική ασυμμετρία στο πρόσωπο αποτελούν σημάδια εγκεφαλικού επεισοδίου. Επίσης μπορούν να εκδηλωθούν ξαφνική σύγχυση, ζάλη ή αστάθεια στο περπάτημα, καθώς και ξαφνική απώλεια ή διαταραχή της όρασης. Σε αυτή την περίπτωση ο ασθενής πρέπει άμεσα να αναζητήσει βοήθεια και να καλέσει το ασθενοφόρο.
Κατά το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο υπάρχει διακοπή της τροφοδοσίας μίας περιοχής του εγκεφάλου. Αναλόγως με το ποια αρτηρία του εγκεφάλου αποφράσσεται επηρεάζονται διαφορετικές λειτουργίες του σώματος και του νου, αυτές που ελέγχονται από το αντίστοιχο τμήμα του εγκεφάλου που δεν αρματώνεται πια. Καθώς τα ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια όταν συμβούν μπορούν να οδηγήσουν σε μόνιμη αναπηρία, ο ασθενής πρέπει να διακομιστεί άμεσα σε κέντρο αντιμετώπισης εγκεφαλικών επεισοδίων για να λάβει την απαραίτητη θεραπεία.
Επίσης, λόγω του ότι ο εγκέφαλος είναι πολύ ευαίσθητος στην έλλειψη αιμάτωσης, η θεραπεία πρέπει να πραγματοποιηθεί όσο το δυνατό πιο άμεσα μετά την έναρξη των συμπτωμάτων. Οι θεραπείες που μπορούν να εφαρμοστούν εστιάζουν στη διάνοιξη του αποφραγμένου αγγείου με τη χορήγηση θρομβολυτικού φαρμάκου και με τη πολύ αποτελεσματική επέμβαση της μηχανική αφαίρεση του θρόμβου της λεγόμενης θρομβεκτομής.
