Κοσμάς Ζακυνθινός
Χαμηλή παραμένει η εμβολιαστική κάλυψη στις ευπαθείς ομάδες, ηλικιωμένους, ασθενείς με υποκείμενα νοσήματα και ανοσοκατεσταλμένους στη χώρα μας, για μια σειρά από νοσήματα που προκαλούν λοιμώξεις του αναπνευστικού, όπως επισημαίνει ο κ. Στέλιος Λουκίδης, Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος, πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, στο πλαίσιο της ενημερωτικής συνάντησης, υπό τον τίτλο « Το Παρόν και το Μέλλον του Εμβολιασμού».
Σύμφωνα με τον κ. Στέλιο Λουκίδη,
«είναι απαραίτητη η ενδυνάμωση της κουλτούρας εμβολιασμού στους ενήλικες της χώρας, καθώς σε αρκετές περιπτώσεις οι λοιμώξεις του αναπνευστικού μπορούν να προληφθούν. Η πνευμονία είναι ένα νόσημα που δεν έχει εποχική κατανομή, με τη διαφορά ότι μπορεί να αφορά και μια δευτερεύουσα λοίμωξη ή, όπως την ονομάζουμε εμείς, μια επιλοίμωξη μετά τη λοίμωξη με τον ιό της γρίπης ή τον ιό του Covid, που έχουν ενδημικό χαρακτήρα».
Ευαλωτότητα των ηλικιωμένων
Η πανδημία του κορωνοϊού έπαιξε μεγάλο ρόλο στο να αναδειχθεί η ευαλωτότητα των ηλικιωμένων άνω των 65 ετών, λόγω και των συννοσυροτήτων. Όπως τονίζει ο κ. Λουκίδης, πρόσφατη μελέτη στη Βραζιλία αποδεικνύει ότι οι ενισχυτικές δόσεις των εμβολίων μειώνουν τους σκληρούς δείκτες και τις νοσηλείες.
Μια άλλη αναδρομική πολυκεντρική μελέτη παρατήρησης σε ασθενείς με COVID-19 από 6 πνευμονολογικές κλινικές COVID-19, από τέσσερα διαφορετικά νοσοκομεία της Ελλάδας (Νοέμβριος 2021-Ιούνιος 2022) ανέδειξε ότι, μαζί με τη συννοσυρότητα και η ηλικία έπαιξε ρόλο στις νοσηλείες.
Παράλληλα, ο εμβολιασμός κατά του πνευμονιόκοκκου αποτελεί μία από τις ισχυρές θωρακίσεις πρόληψης απέναντι στην πνευμονιοκοκκική πνευμονία, αν και μελέτες έχουν δείξει και μια σχετική προστασία για πνευμονία, οποιασδήποτε αιτίας.
Ο εμβολιασμός κατά του πνευμονιόκοκκου είναι ενταγμένος στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών και, όσον αφορά τον σχεδιασμό του, σχετίζεται με το ιστορικό προηγούμενων εμβολιασμών για τον πνευμονιόκοκκο και τη χρονική στιγμή που έγιναν αυτοί. Σήμερα, προτείνεται ο εμβολιασμός με το νέο 20δύναμο εμβόλιο, το οποίο παρέχει ισχυρή προστασία.
Συστάσεις εμβολιασμού
Σύμφωνα με τις οδηγίες για τον εμβολιασμό ενηλίκων από την Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία, συστήνονται για τις ομάδες πληθυσμού με συννοσηρότητες και ηλικιωμένους οι παρακάτω εμβολιασμοί:
- Ετησίως έναντι της γρίπης
- Εφάπαξ έναντι του πνευµονιόκοκκου (PCV20)
- Ανά διετία έναντι του Ιού Αναπνευστικού Συγκυτίου (RSV)
- Ετησίως 1 δόση έναντι της νόσου COVID-19, σύμφωνα µε τα τρέχοντα επιδημιολογικά δεδομένα
- Ανά δεκαετία έναντι του κοκκύτη
- Έναντι του έρπητα ζωστήρα, σε ανοσοκατεσταλµένους ενήλικες ≥18 ετών και σε ανοσοεπαρκείς ενήλικες ≥60 ετών [σε δύο δόσεις (RZV)]
RSV: Διαθέσιμα εμβόλια
Ο ιός RSV απειλεί και τους ηλικιωμένους με συγκεκριμένα υποκείμενα νοσήματα, όπως τα καρδιαγγειακά, σημειώνει ο κ. Λουκίδης, τονίζοντας πως η νόσηση μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές καταστάσεις, όπως λοίμωξη του κατώτερου αναπνευστικού (πχ. πνευμονία), έξαρση συγκεκριμένων υποκείμενων νοσημάτων, καρδιαγγειακές επιπλοκές, νοσηλεία ή θάνατο.
Νεότερα δεδομένα σε παγκόσμιο επίπεδο αναφέρουν ότι ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός (RSV) φαίνεται να είναι πιο επικίνδυνος από ό,τι στο παρελθόν, ως προς τις νοσηλείες (με πνευμονία), όσο και με επαπειλούμενους θανάτους. Η εθνική επιτροπή εμβολιασμού όρισε δύο ομάδες που χρήζουν εμβολιασμού: α. όλοι όσοι είναι άνω των 75 ετών (ανοσογήρανση) και β. όσοι είναι 60 έως 74 ετών και έχουν χρόνια προβλήματα υγείας, όπως ΧΑΠ, στεφανιαία νόσο, σακχαρώδη διαβήτη, κ.ά. Η ανοσία που προκαλείται φαίνεται να διαρκεί για τουλάχιστον δύο έτη.
«Ο ιός RSV είναι ένας παλιός ιός, τον οποίο οι περισσότεροι γιατροί ενηλίκων θεωρούσαμε ότι αφορούσε στον παιδιατρικό πληθυσμό. Μάλιστα, οι πνευμονολόγοι τον γνωρίζαμε πολύ καλά, μια και θεωρούνταν από τους ιούς που, σε συνδυασμό με το κατάλληλο υπόστρωμα, ενοχοποιούνταν για την ανάπτυξη βρογχικού άσθματος».
Σύμφωνα με τον κ. Λουκίδη, τα δύο εμβόλια, που είναι διαθέσιμα, προσφέρουν μεγάλη αποτελεσματικότητα και μάλιστα είναι μεγαλύτερη στους ηλικιωμένους. Την ίδια στιγμή και ο πνευμονιόκοκκος αποτελεί υπαρκτή απειλή για τους άνω των 65 ετών, με μεγαλύτερο κίνδυνο νοσηλείας και θανάτου. Παρότι υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο «κάναμε λάθος ότι είναι εφόρου ζωής» σημειώνει ο κ. Λουκίδης, καθώς «θα πρέπει να συζητάμε ότι έχει δυναμική εξέλιξη».
Γρίπη
Η γρίπη αποτελεί οξεία νόσο του αναπνευστικού συστήματος. Προκαλείται από τους ιούς της γρίπης και μεταδίδεται πολύ εύκολα από άνθρωπο σε άνθρωπο. Μπορεί να προκαλέσει από ήπια, έως και πολύ σοβαρή νόσο.
Τα περισσότερα υγιή άτομα δεν παρουσιάζουν επιπλοκές, ορισμένοι όμως, όπως οι υπερήλικες (ανοσογήρανση) και τα άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου (με σοβαρές καρδιαγγειακές και αναπνευστικές παθήσεις, καρκινοπαθείς, ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκία, ανοσοκατασταλμένοι, μεταμοσχευμένοι, νεφροπαθείς και αιμοκαθαρόμενοι, τρόφιμοι σε γηροκομεία και άλλα ιδρύματα, κ.α.), διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για σοβαρές επιπλοκές από τη νόσο. Στην Ελλάδα, εποχικές εξάρσεις γρίπης εμφανίζονται κατά τους χειμερινούς μήνες (Νοέμβριο έως Απρίλιο).
Ο αποτελεσματικότερος τρόπος για την προστασία από τη γρίπη είναι ο έγκαιρος εμβολιασμός, ο οποίος συστήνεται να γίνεται κατά τους μήνες Οκτώβριο-Νοέμβριο, κάθε χρόνο, αλλά μπορεί να συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου γρίπης. Το αντιγριπικό εμβόλιο, λόγω των διαρκών μεταλλάξεων των ιών της γρίπης, είναι κάθε χρόνο επικαιροποιημένο, γι’ αυτό γίνεται σε ετήσια βάση.
Τα εμβόλια γρίπης για το 2024-25 στην Ελλάδα κυκλοφορούν ήδη και είναι τα τετραδύναμα αδρανοποιημένα, τα οποία φέτος χορηγούνται χωρίς ιατρική συνταγή. Υπάρχουν επιπλέον τα ενισχυμένα τετραδύναμα εμβόλια, τα οποία χορηγούνται σε άτομα ηλικίας >65 ετών και συνταγογραφούνται από ιατρό.
Κορωνοϊός
Ο εμβολιασμός για τον κορωνοϊό είναι πλέον στοχευμένος, όχι μαζικός όπως ήταν στην πανδημία και συστήνεται για τα άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών και για άτομα όλων των ηλικιών με υποκείμενα –χρόνια και σοβαρά– νοσήματα.
Το νέο εμβόλιο είναι επικαιροποιημένο και αναμένεται να έχει προστατευτική δράση έναντι των επερχόμενων μεταλλάξεων. Είναι, επομένως, σωστό να υπολογίζεται ως το εποχικό ετήσιο εμβόλιο κατά της COVID-19, που θα τροποποιείται προς το παρόν ανάλογα, όπως το εμβόλιο της γρίπης.
Πνευμονιόκοκκος
Ο πνευμονιόκοκκος είναι μία από τις κύριες αιτίες που προκαλούν πνευμονία βαριάς μορφής και μια από τις πρώτες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Το βακτήριο του πνευμονιόκοκκου, εκτός από πνευμονία, είναι δυνατό να προκαλέσει μηνιγγίτιδα, μέση ωτίτιδα και βακτηριαιμία. Επειδή το συγκεκριμένο βακτήριο είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό στα αντιβιοτικά λόγω της κατάχρησης, το εμβόλιο του πνευμονιόκοκκου αποτελεί το καλύτερο μέτρο πρόληψης.
Προτάσεις για την ενίσχυση του εμβολιασμού στη χώρα
Όπως τονίζει ο κ. Στέλιος Λουκίδης, για την εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού, στο πλαίσιο πρόληψης και διασφάλισης της Δημόσιας Υγείας των πολιτών της χώρας, η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία καταθέτει έξι προτάσεις για την ενίσχυση του εμβολιασμού:
- Καθορισμός στόχων εμβολιαστικής κάλυψης σύμφωνα με το ΕΠΕ.
- Ο δημόσιος προϋπολογισμός εμβολίων να προσαρμόζεται με βάση το horizon scanning και τις επικαιροποιήσεις του ΕΠΕ.
- Η εμβολιαστική κάλυψη ως KPI/δείκτης ποιότητας για την Πρωτοβάθμια και τους Προσωπικούς Γιατρούς.
- Άμεση ενεργοποίηση των φαρμακοποιών–συνεργασία με ειδικούς γιατρούς
- Εφαρμογή registry για εμβολιασμό ενηλίκων.
- Καμπάνιες ενημέρωσης για την αξία της πρόληψης και του εμβολιασμού.
