Κώστας Παπαγιάννης
Προέδρος και Διευθύνων Σύμβουλος, Novartis Ελλάδος, Κύπρου και Μάλτας, Γενικός Γραμματέας ΣΦΕΕ
Για την εγγραμματοσύνη των πολιτών σε θέματα υγείας, τις καινοτόμες θεραπείες, την αποδοτικότητα των συστημάτων και το πρωτοφανές για τα ευρωπαϊκά και παγκόσμια δεδομένα ύψος των επιστροφών στα νοσοκομειακά φάρμακα μιλά στο περιοδικό «The Doctor» ο κ. Κώστας Παπαγιάννης, πρόεδρος και διευθύνων Σύμβουλος της Novartis Ελλάδος, Κύπρου και Μάλτας.
Συνέντευξη Κοσμάς Ζακυνθινός
Kύριε Παπαγιάννη, κατά πόσο η ραγδαία πρόοδος της επιστημονικής έρευνας και οι ανάγκες των ασθενών καθιστούν αναγκαίο τον ανασχηματισμό των εταιρειών, με στόχο την αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων και την ενίσχυση της αποδοτικότητας των συστημάτων υγείας;
Βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη καμπή στον τομέα της υγείας. Η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ), η εξέλιξη της επιστημονικής έρευνας και η άνοδος των ψηφιακών τεχνολογιών προσφέρουν μεγάλες δυνατότητες για τον μετασχηματισμό του κλάδου. Προκλήσεις ωστόσο, όπως η γήρανση του πληθυσμού και η κλιματική αλλαγή, διαμορφώνουν ταυτόχρονα ένα σύνθετο περιβάλλον, που πρέπει να λάβουμε υπόψη. Ως συνέπεια, οι φαρμακευτικές εταιρείες καλούνται να επαναπροσδιορίσουν τον τρόπο λειτουργίας τους, να ανταποκριθούν στις σύγχρονες τάσεις και να αγκαλιάσουν την αλλαγή, προκειμένου να καταφέρουν να δώσουν προστιθέμενη αξία στα συστήματα υγείας προς όφελος των ασθενών τους.
Οι ασθενείς σήμερα χρειάζονται άμεση πρόσβαση σε αποτελεσματικές και κυρίως εξατομικευμένες θεραπείες, όπως π.χ. οι γονιδιακές θεραπείες, οι θεραπείες με ραδιοσυνδέτες ή τα μόρια SiRnA για την αντιμετώπιση πολλών σπάνιων ή απειλητικών νοσημάτων. Προκειμένου λοιπόν, να είμαστε σε θέση να προσφέρουμε αυτές τις θεραπείες γρήγορα και αποτελεσματικά στους ασθενείς, θα πρέπει να αναπτύξουμε νέα μοντέλα συνεργασίας με τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης, τις ρυθμιστικές και αποζημιωτικές αρχές.
Η ψηφιοποίηση στον υγειονομικό τομέα άλλωστε, μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της πρόγνωσης και της εξατομίκευσης διάφορων θεραπειών. Στο πλαίσιο αυτό, οι εταιρείες θέτουν ως προτεραιότητα τον ψηφιακό μετασχηματισμό, επενδύουν και υιοθετούν ψηφιακές λύσεις και νέες τεχνολογίες, προκειμένου να γίνουν πιο ευέλικτες και αποδοτικές με απώτερο στόχο την ανάπτυξη λύσεων για την υποστήριξη των ασθενών και των συστημάτων υγείας.
Ωστόσο, δεν αρκεί μόνο ο ψηφιακός μετασχηματισμός των εταιρειών και του εξωτερικού περιβάλλοντος για την αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων και την ενίσχυση της αποδοτικότητας των συστημάτων υγείας. Η ανάπτυξη στρατηγικών συνεργασιών δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, σε διάφορους τομείς με καθορισμένες προτεραιότητες και ορόσημα υλοποίησης, καθίσταται αναγκαίο προαπαιτούμενο για τη διαμόρφωση του υγειονομικού οικοσυστήματος του 21ου αιώνα με έμφαση την πρόληψη, αγωγή και προαγωγή της υγείας του πληθυσμού.
Ο εκσυγχρονισμός του υγειονομικού οικοσυστήματος καταφέρνει να «υπερβαίνει» τη θεραπευτική προσέγγιση, εμβαθύνοντας σε ζητήματα προαγωγής της υγείας, πρόληψης και εγγραμματοσύνης των πολιτών; Τι έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια;
Οι παράγοντες που έχουν τροφοδοτήσει αυτήν την εξέλιξη τα τελευταία χρόνια είναι αρκετοί. Αρχικά, η πρόοδος των ψηφιακών τεχνολογιών υγείας, όπως οι «wearable» συσκευές, οι υπηρεσίες τηλε-υγείας και οι σχετικές εφαρμογές για κινητές συσκευές επιτρέπουν στους ασθενείς να έχουν πιο ενεργό ρόλο στη διαχείριση της υγείας και να βρίσκουν πρόσβαση σε πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο. Με αυτόν τον τρόπο, ενισχύεται η πρόληψη και μειώνεται το βάρος της θεραπευτικής παρέμβασης για τα συστήματα υγείας.
Επιπλέον, η εγγραμματοσύνη σε θέματα υγείας, δηλαδή η ικανότητα και η θέληση των πολιτών να κατανοήσουν, να αξιολογήσουν και να αξιοποιήσουν πληροφορίες σχετικά με την υγεία τους, αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία. Οι εταιρείες πλέον, επενδύουν σε εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες που αφενός αυξάνουν τις γνώσεις και ενδυναμώνουν τον ασθενή, ο οποίος με αυτόν τον τρόπο μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα τα ζητήματα της νόσου, αφετέρου ενδυναμώνουν την αντίληψη του γενικού πληθυσμού σε σημαντικές δράσεις για τη βελτίωση της δημόσιας υγείας όπως είναι για παράδειγμα οι δράσεις προσυμπτωματικού ελέγχου.
Σήμερα, καλούμαστε να βρούμε ολιστικές λύσεις που θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής του ασθενή πέρα από την θεραπευτική αντιμετώπιση και την αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης. Η αύξηση του ποσοστού των ανθρώπων που πάσχουν από κάποιο χρόνιο νόσημα ή/και συνοσηρότητες απαιτεί τον επαναπροσανατολισμό του τρόπου διαχείρισης των ασθενών και την προσαρμογή των συστημάτων υγείας με επίκεντρο τη διεπιστημονική προσέγγιση. Στη βάση αυτού του σύγχρονου υγειονομικού οικοσυστήματος, οφείλουμε να κατανοήσουμε τις προκλήσεις που τυχόν αντιμετωπίζει o ασθενής
καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού του, με απώτερο σκοπό τη συνδημιουργία λύσεων που θα συμβάλλουν στη βελτιστοποίηση της εμπειρίας του ασθενή, των φροντιστών και των επαγγελματιών υγείας.
Το τελευταίο διάστημα παρατηρούμε πως η ψηφιοποίηση και η αξιοποίηση των δεδομένων ενισχύει τη βιωσιμότητα και τη διαφάνεια στον τομέα της υγείας. Έχει ακόμα δρόμο η Πολιτεία στο μέτωπο αυτό;
Τα δεδομένα υγείας μπορούν να λειτουργήσουν ως πολλαπλασιαστές για τη βέλτιστη ιατρική φροντίδα και την ενδυνάμωση της αποδοτικότητας των συστημάτων υγείας. Στο κατάλληλο πλαίσιο και με τη σωστή επεξεργασία, αποκτούν προστιθέμενη αξία σε τομείς όπως η έρευνα και ανάπτυξη φαρμάκων (R&D), η επιδημιολογική επιτήρηση, τα προγράμματα προ-συμπτωματικού ελέγχου και η αξιολόγηση και αποζημίωση νέων τεχνολογιών υγείας.
Στη χώρα μας έχουν γίνει σημαντικά βήματα με την υλοποίηση πολλών προγραμμάτων που αφορούν την ψηφιακή υγεία, όπως είναι η άυλη συνταγογράφηση, η ανάπτυξη του Ατομικού Ηλεκτρονικού Φακέλου Υγείας (ΑΗΦΥ), καθώς και η εφαρμογή του MyHealth που βρίσκεται σήμερα εγκατεστημένη στα κινητά μας.
Ωστόσο, η αξιοποίηση των δευτερογενών δεδομένων υγείας, προς όφελος των ασθενών, των συστημάτων υγείας και της κοινωνίας, δεν έχει ακόμη προχωρήσει. Προς αυτή την κατεύθυνση, ως ΣΦΕΕ, θεωρούμε ότι καταλυτικό ρόλο στην επίτευξη αυτού του εγχειρήματος έχει η απο κοινού συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για τη δημιουργία της στρατηγικής εκείνης που θα εξασφαλίζει την αξιοποίηση των δεδομένων υγείας, όπως θα προκύπτουν από τις πλατφόρμες και τα έργα που αναπτύσσονται.
Το υγειονομικό οικοσύστημα του 21ου αιώνα, οφείλει να βασίζεται στα δεδομένα, τις νέες τεχνολογίες και τις ψηφιακές πλατφόρμες, γιατί αποτελούν ένα πολύτιμο εργαλείο για την εκτίμηση και αντιμετώπιση των επιδημιολογικών και οικονομικών προκλήσεων, αλλά και της έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού στον υγειονομικό τομέα.
Πρακτικά, τι σημαίνει για την Novartis η επένδυση στον ψηφιακό μετασχηματισμό; Τι αφορά η πρωτοβουλία PAVE;
Στη Novartis επενδύουμε στρατηγικά στον ψηφιακό μετασχηματισμό μέσα από τη δημιουργία αντίστοιχων τμημάτων αλλά κυρίως με την επικέντρωση στην αλλαγή της κουλτούρας των ανθρώπων μας, ενσωματώνοντας τη δυναμική και τις δυνατότητες της τεχνολογίας σε λύσεις προς τους ασθενείς και το σύστημα υγείας με συνολικό όφελος για την κοινωνία.
Επιπλέον, στηρίζουμε διαχρονικά πρωτοβουλίες οι οποίες συμβάλλουν στη βιωσιμότητα του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης, ακολουθώντας πιστά την αποστολή μας, να βοηθάμε τους ασθενείς να ζουν περισσότερο και καλύτερα. Το PAVE είναι χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα. Αποτελεί μια πρωτοβουλία της Novartis Hellas που υλοποιήθηκε από την εταιρεία HealThink και έγκριτους επιστήμονες, και προτείνει ένα πλαίσιο αξιοποίησης των δεδομένων υγείας στην Ελλάδα.
Ο προτεινόμενος οδικός χάρτης από το PAVE θέτει τις βάσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων ως προς τη δευτερογενή αξιοποίηση των δεδομένων υγείας στην χώρα μας, αξιοποιώντας παράλληλα τα δυνατά σημεία του ελληνικού μας περιβάλλοντος και τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται σε αυτό. Ως εκ τούτου, μπορεί να αποτελέσει μία συνεκτική βάση για την ανάπτυξη ενός πλάνου δράσης, με συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα και στόχους για την περαιτέρω ωρίμανση του ελληνικού οικοσυστήματος και την ανάπτυξη των προϋποθέσεων για τη δημιουργία τεκμηρίων πραγματικού κόσμου (RWE).
Η προσπάθεια αυτή απαιτεί τη σύμπραξη όλων των εμπλεκόμενων, ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, με όρους συνεργατικότητας, διαφάνειας και ισότιμης πρόσβασης.
Το πρωτοφανές για τα ευρωπαϊκά και παγκόσμια δεδομένα ύψος των επιστροφών στα νοσοκομειακά φάρμακα καταδεικνύει τη διαχρονικά αποτυχημένη πολιτική που ακολουθείται στον τομέα του φαρμάκου. Κατά πόσο είστε αισιόδοξος για επικείμενη αλλαγή αυτού του πλαισίου;
Το 2023, το ύψος των υποχρεωτικών επιστροφών στα δημόσια νοσοκομεία, λόγω της υπέρβασης του προϋπολογισμού, έφτασε σε πρωτοφανές επίπεδο, αγγίζοντας το 83% για τη μεγαλύτερη μερίδα της αγοράς. Πρακτικά, η δημόσια δαπάνη για νοσοκομειακά φάρμακα καλύπτει μόλις 2 στις 10 θεραπείες για σοβαρές και απειλητικές για τη ζωή ασθένειες.
Δίχως αμφιβολία, το ποσοστό αυτό είναι πρωτοφανές για τα ευρωπαϊκά δεδομένα και έχει δημιουργήσει ένα περιβάλλον ακραίας οικονομικής πίεσης για τη φαρμακευτική αγορά με αποτέλεσμα την αβεβαιότητα πρόσβασης των ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες. Είναι αναγκαίο να επαναξιολογηθεί άμεσα το ύψος της δημόσιας χρηματοδότησης για φαρμακευτική περίθαλψη ώστε να συγκλίνει η χώρα με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Επιπρόσθετα, αποτελεί μονόδρομο η αναζήτηση επιπλέον κονδυλίων που θα χρηματοδοτήσουν τις ανάγκες υγείας του πληθυσμού και θα διασφαλίσουν ένα σταθερό χρηματοδοτικό περιβάλλον τα επόμενα έτη.
Ολοένα και λιγότερες καινοτόμες θεραπείες έρχονται στην Ελλάδα και η βασική αιτία γι’ αυτό είναι η συνεχιζόμενη υποχρηματοδότηση της φαρμακευτικής δαπάνης. Παρατηρώντας την αγορά, ποιες οι διαπιστώσεις σας;
Η υποχρηματοδότηση της φαρμακευτικής δαπάνης είναι κορυφαίο ζήτημα που επί σειρά ετών αντιμετωπίζει ο φαρμακευτικός κλάδος. Είναι χαρακτηριστικό, πως η χώρα μας κατατάσσεται πρώτη ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες, όσον αφορά τις υποχρεωτικές επιστροφές της φαρμακοβιομηχανίας. Δυστυχώς, απόρροια της εν λόγω λανθασμένης πολιτικής είναι να έρχονται μόλις 1 στα 5 φάρμακα στην Ελλάδα και ο πραγματικά «χαμένος» να είναι ο ασθενής και η κοινωνία.
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα για την καθιέρωση ενός μηχανισμού αξιολόγησης και αποζημίωσης των καινοτόμων φαρμάκων. Ωστόσο, τα δεδομένα από τη μελέτη WAIT της EFPIA, αποδεικνύουν ότι οι ασθενείς περιμένουν σχεδόν δύο χρόνια για να έχουν πρόσβαση σε νέες θεραπείες υπό καθεστώς πλήρους αποζημίωσης.
Θα πρέπει να υπάρξει ένα σύγχρονο πλαίσιο διαχείρισης των καινοτόμων φαρμάκων, αφού τα επίπεδα των υποχρεωτικών επιστροφών αφενός καθιστούν μη βιώσιμη την κυκλοφορία τους στη χώρα και αφετέρου διαμορφώνουν ένα επιχειρηματικό περιβάλλον ασταθές και αβέβαιο. Είναι αναγκαίος ο τεκμηριωμένος διάλογος μεταξύ Πολιτείας και βιομηχανίας για το ύψος της χρηματοδότησης, με στόχο την οικοδόμηση ενός αποδοτικού και ανθεκτικού συστήματος φαρμακευτικής περίθαλψης.
Όσον αφορά στις νέες θεραπείες, ποιο το χαρτοφυλάκιο της Novartis; Τι αναμένουμε στο εγγύς μέλλον;
Στη Novartis, εστιάζουμε σε βασικούς θεραπευτικούς τομείς με υψηλές ανεκπλήρωτες ανάγκες ασθενών, όπως είναι τα καρδιαγγειακά, νεφρικά και μεταβολικά νοσήματα, η ογκολογία, η ανοσολογία και η νευρολογία. Μέσω σημαντικών επενδύσεων στην Έρευνα και Ανάπτυξη, ανακαλύπτουμε, αναπτύσσουμε και διαθέτουμε καινοτόμα σκευάσματα που προλαμβάνουν και αντιμετωπίζουν παθήσεις, απαλύνουν τον πόνο και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των ανθρώπων.
Στα καρδιαγγειακά νοσήματα συγκεκριμένα, η εταιρεία επικεντρώνεται στη θεραπεία της καρδιακής ανεπάρκειας, και της δυσλιπιδαιμίας. Στον τομέα της ογκολογίας, καινοτομούμε με νέες θεραπείες για τον καρκίνο του μαστού, του προστάτη και τις αιματολογικές κακοήθειες, προσφέροντας καινοτόμες λύσεις, όπως οι CAR-T κυτταρικές θεραπείες. Παράλληλα, δραστηριοποιούμαστε έντονα και στον τομέα των σπάνιων και αυτοάνοσων νοσημάτων, με νέες θεραπείες για νοσήματα όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, η διαπυητική ιδρωταδενίτιδα κα.
Κοιτάζοντας πάντα μπροστά, θα συνεχίσουμε να επενδύουμε στην Έρευνα και Ανάπτυξη, αναπτύσσοντας πρωτοποριακές θεραπείες και να βρίσκουμε νέους τρόπους για να είναι προσβάσιμες σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους. Θα συνεχίσουμε να επαναπροσδιορίζουμε τον τρόπο που συνεργαζόμαστε με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη και την κοινωνία των πολιτών, προκειμένου να εξασφαλίσουμε καλύτερα υγειονομικά αποτελέσματα στο άμεσο μέλλον και να εκπληρώσουμε την αποστολή μας: να βοηθάμε τους ανθρώπους να ζουν περισσότερο και καλύτερα
Ποια είναι η φιλοσοφία και η στρατηγική της Novartis όσον αφορά την Εταιρική Υπευθυνότητα; Ποιες είναι οι δράσεις που υλοποιεί;
Στη Novartis έχουμε την πεποίθηση ότι η βιωσιμότητα και η υπευθυνότητα είναι αναγκαία συστατικά για τη μακροπρόθεσμη επιχειρηματική μας επιτυχία και γι’ αυτό, συνδέουμε άρρηκτα την έννοια της Εταιρικής Υπευθυνότητας µε την επιχειρηματική μας στρατηγική, αναλαμβάνοντας σταθερά σημαντικές πρωτοβουλίες, με επίκεντρο τους ασθενείς και την τοπική κοινωνία. Επενδύουμε στη δύναμη της επιστημονικής καινοτομίας και της ψηφιακής τεχνολογίας, για να αναπτύξουμε νέες θεραπευτικές λύσεις σε αναδυόμενες ιατρικές ανάγκες, καθώς και τρόπους ώστε αυτές οι θεραπείες να παρέχονται σε περισσότερους ασθενείς το συντομότερο δυνατό.
Το 2023 συγκεκριμένα, πραγματοποιήσαμε 72 κλινικές μελέτες, με περισσότερους από 300 ωφελούμενους και εξασφαλίσαμε στους Έλληνες ασθενείς την πρόσβαση σε 73 θεραπείες μας.
Επιπλέον, προσηλωμένοι στην ασθενοκεντρική μας φιλοσοφία, σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης, υλοποιήσαμε το δεύτερο κύκλο του Προγράμματος Ενδυνάμωσης Ενώσεων Ασθενών, όπου συμμετείχαν 26 εκπρόσωποι από 14 ενώσεις ασθενών. Το πρόγραμμα ενεργοποιήθηκε για δεύτερη συνεχή χρονιά και απευθυνόταν σε εκπροσώπους ενώσεων ασθενών στοχεύοντας στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων και τη βελτίωση των γνώσεων τους, ώστε να υποστηρίξουν πιο αποδοτικά τη λειτουργία των συλλόγων τους.
Τέλος, ακολουθώντας πιστά την αποστολή μας να βελτιώνουμε την ποιότητα ζωής των ανθρώπων, και με τη μοναξιά στη Τρίτη Ηλικία να θεωρείται μείζον πρόβλημα, υλοποιούμε το πρόγραμμα Εταιρικής Υπευθυνότητας «Κανένας Μόνος». Η πρωτοβουλία ξεκίνησε με την υποστήριξη δράσεων της Ανθρωπιστικής Οργάνωσης Humanity Greece, εστιάζοντας στις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες της Τρίτης Ηλικίας, με στόχο την καταπολέμηση της μοναξιάς και της κοινωνικής απομόνωσης.
Μέσα από ένα πλάνο ειδικά σχεδιασμένων δράσεων και με την ενεργή εθελοντική συμμετοχή των εργαζομένων μας, οι ηλικιωμένοι συνάνθρωποι μας που ζουν είτε μόνοι είτε σε Μονάδες Φροντίδας, υποστηρίχθηκαν τόσο σε ψυχολογικό επίπεδο, συμμετέχοντας σε δραστηριότητες κοινωνικοποίησης και δημιουργικής απασχόλησης, όσο και σε υλικό επίπεδο, με την μηνιαία παραλαβή εξατομικευμένων πακέτων στήριξης με βασικά αγαθά.
