Πέρσα Ράντου
Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος, Μέλος Ελληνικής Δερματολογικής Δερματοχειρουργικής και Ελληνικής Εταρείας Δερματοσκόπησης
Η χρήση αντηλιακού είναι θεμελιώδης για την προστασία του δέρματος από τη δράση των UV/ HEV ακτίνων.
Η ηλιακή ακτινοβολία περιλαμβάνει κυρίως δύο τύπους ακτινοβολίας UV:
- την UVA σε μήκος κύματος 315-400 nm, η οποία διεισδύει βαθιά στο δέρμα, ευθύνεται για τις φωτοαλλεργίες, προκαλεί φωτογήρανση, λόγω της αυξημένης παραγωγής ελεύθερων ριζών, καθώς ελαττώνει τη δυνατότητα επιδιόρθωσης, ενώ μακροπρόθεσμα αυξάνει και τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος.
- την UVB σε μήκος κύματος 280-315 nm, η οποία είναι υψηλότερης ενέργειας, φτάνει μέχρι την επιδερμίδα, ευθύνεται για τη σύνθεση μελανίνης (μαύρισμα-υπερμελαγχρώσεις), αλλά και την πρόκληση ηλιακών εγκαυμάτων. Βοηθάει την παραγωγή της βιταμίνης D. Επιπλέον, ελαττώνει την παραγωγή κολλαγόνου και ελαστίνης. Μακροπρόθεσμα, μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο DNA των κυττάρων του δέρματος και καρκινώματα (βασικοκυτταρικό, ακανθοκυτταρικό).
Τέλος, η UVC προκαλεί μεταλλάξεις DNA in vivo (40-280 nm).
Η HEV (High Energy Visible) είναι η ορατή ακτινοβολία σε μήκος κύματος 400-500 nm και μπορεί να προκαλέσει βλάβες σε δέρμα και μάτια (αμφιβληστροειδείς) και να διαταράξει τον κιρκάδιο ρυθμό, ειδικά σε συνδυασμό με την ατμοσφαιρική ρύπανση.
Η συνεχής έκθεση στο μπλε φως (τηλεοράσεις, υπολογιστές, κινητά) αυξάνει το οξειδωτικό stress (σχηματισμός ελεύθερων ριζών) και μπορεί να προκαλέσει δυσχρωμίες, διαταραχές λειτουργίας του δερματικού φραγμού, ελάττωση κολλαγόνου και ρυτίδωση.
Πώς συμβάλουν τα αντηλιακά στην προστασία του δέρματος;
Ασφαλή και αποτελεσματικά αντηλιακά εμφανίστηκαν το 1970. Τα πρώτα αντηλιακά ήταν κατά της ηλιακής ακτινοβολίας τύπου UVB, μετέπειτα κατά του τύπου UVA και τέλος για την προστασία από τις HEV ακτίνες. Η φωτοπροστασία μπορεί να στηρίζεται απευθείας στους μηχανισμούς δράσης των αντηλιακών (φίλτρα) f ή και σε άλλες ουσίες, που θα αποτρέψουν την ακτινική βλάβη του DNA του δέρματος.
Τέτοιες ουσίες είναι τα αντιοξειδωτικά όπως η Vit C και η Vit E, που εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες και διακόπτουν σε μοριακό επίπεδο τη διαδικασία της φωτογήρανσης. Επιπλέον, η εκτοΐνη καταστέλλει το ωσμωτικό stress των κυττάρων και παράλληλα προστατεύει και το περιβάλλον. Αντίστοιχα συστατικά, που συναντάμε στα αντηλιακά τελευταία, είναι παράγωγα πράσινου τσαγιού, εκχύλισμα Polypodium Lackotomas (PLE), αλλά και εκχύλισμα από μαργαρίτες ή φύλλα ελιάς, κ.λπ.
Ποια είναι η αποτελεσματικότητα των αντηλιακών;
Σύμφωνα με έρευνα που έλαβε χώρα στην Αυστραλία, η χρήση αντηλιακού μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος έως και 50%. Επίσης, μειώνεται και ο κίνδυνος άλλων καρκίνων του δέρματος (βασικοκυτταρικός, ακανθοκυτταρικός).
Άλλη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Annals of Internal Medicine, διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που χρησιμοποίησαν καθημερινά αντηλιακό, είχαν 24% λιγότερη φωτογήρανση από αυτούς, που το χρησιμοποιούσαν περιστασιακά.
Τέλος, σύμφωνα με μελέτες μικρότερος είναι και ο κίνδυνος για υπερμελαγχρώσεις.
Τι κάνω για τη σωστή ηλιοπροστασία;
Η καθημερινή χρήση αντηλιακού, ακόμη και σε ημέρες με συννεφιά, είναι ιδιαιτέρως σημαντική. Έρευνες έχουν δείξει ότι το 80% της UV ακτινοβολίας μπορεί να διαπεράσει τα σύννεφα και να βλάψει το δέρμα.
Για τη σωστή επιλογή του SPF πρέπει να ληφθούν υπόψιν σημαντικά κριτήρια όπως:
- η ηλικία (παιδιά και βρέφη κινδυνεύουν περισσότερο από τους ενήλικες)
- φωτότυπος δέρματος (φωτότυποι I, II κινδυνεύουν περισσότερο)
- φάρμακα που προκαλούν φωτοευαισθησία (ρετινοεοδή, διουρητικά, κ.λπ.)
- δερματοπάθειες (όπως η ροδόχρους)
- δραστηριότητες-επάγγελμα (όπως οι αθλητές)
- τοποθεσία: άμμος, χιόνι (λόγω της αντανάκλασης της UV)
Πώς λειτουργεί ο SPF;
Ο αριθμός SPF υποδεικνύει πόσο περισσότερο χρόνο μπορείτε να εκτεθείτε στον ήλιο χωρίς να καείτε, σε σύγκριση με τον χρόνο που θα μπορούσατε να μείνετε στον ήλιο, χωρίς καθόλου προστασία. Για παράδειγμα, ένα αντηλιακό με SPF 15 σημαίνει ότι μπορείτε να παραμείνετε στον ήλιο 15 φορές περισσότερο, από ό,τι χωρίς αντηλιακό πριν να καείτε, ενώ ένα αντηλιακό με SPF 30 σημαίνει ότι μπορείτε να παραμείνετε στον ήλιο 30 φορές περισσότερο.
Ο δείκτης SPF αναφέρεται μόνο στην UVB ακτινοβολία. Είναι σημαντικό να επιλέγουμε αντηλιακά που προσφέρουν “ευρέος φάσματος” προστασία, ώστε να προστατευόμαστε και από την UVA ακτινοβολία, η οποία διεισδύει βαθύτερα στο δέρμα και συμβάλλει στην πρόωρη γήρανση και στον κίνδυνο καρκίνου.
Η ποσότητα που χρειάζεται είναι 2mg αντηλιακό/cm2 κάθε δύο ώρες, ή μετά από κάθε επαφή με το νερό. Ενδεικτικά, 3-4 κουταλιές της σούπας επαρκούν για ολόκληρο το σώμα και 1 για το πρόσωπο.
Παράλληλα, αποφεύγουμε την άμεση έκθεση από τις 10 π.μ. έως τις 4 μ.μ, ενώ χρησιμοποιούμε και άλλες μορφές προστασίας, όπως τα καπέλα, τα ρούχα και τα γυαλιά. Όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται ρούχα UV σε παιδιά, με ανοιχτούς φωτότυπους δέρματος.
Συνιστάται ιδιαιτέρως, να συμμορφώνονται στην καθημερινή χρήση αντηλιακού οι μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι, με ιστορικό πολυετούς έκθεσης και προϋπάρχουσες ήδη ακτινικές βλάβες στο εκτεταμένο στο φως δέρμα, για όλα τα είδη δερματικού καρκίνου.
Με την τήρηση όλων των προαναφερόμενων κανόνων ηλιοπροστασίας και ιδιαιτέρως με την καθημερινή χρήση του κατάλληλου αντηλιακού, μειώνουμε σημαντικά τους κινδύνους για την υγεία του δέρματος, ενώ πρέπει να θυμόμαστε ότι η χρήση αντηλιακού είναι εξίσου σημαντική σε κάθε τοποθεσία και σε διαφορετικές εποχές του έτους, καθώς η UV ακτινοβολία υπάρχει παντού και καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
