Η Υγεία δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως κόστος, αλλά ως επένδυση
«Η επένδυση στη δημιουργία υγιών πολιτών, η επένδυση στην ένταξη των ατόμων με ειδικές ανάγκες στο κοινωνικό και εργασιακό σύστημα, η στρατηγική αντιμετώπιση της Υγείας από το σχολείο κιόλας, πρέπει να αποτελούν τις θεμελιώδεις αρχές μίας πολιτισμένης κοινωνίας», σημειώνει ο κ. Γιώργος Καπετανάκης, μιλώντας στο «The Doctor».
Συνέντευξη: Κοσμάς Ζακυνθινός
Κύριε Καπετανάκη, η εφαρμογή ενός εθνικού σχεδίου δράσης κατά του καρκίνου είναι αναγκαία. Με ποιο τρόπο θα μπορούσε η Πολιτεία να μεγιστοποιήσει το όφελος, να συνδράμει στην αύξηση της επιβίωσης και να εγγυηθεί τη συνέχεια μέσα από σαφή χρονοδιαγράμματα, συνέργειες, αξιολογήσεις και προσαρμογές;
Η χώρα μας τα τελευταία χρόνια, κυρίως μετά την πανδημία, έχει κάνει ουσιαστικά βήματα, τα οποία δείχνουν ότι όντως υπάρχει η βούληση να αντιμετωπιστεί ο καρκίνος στρατηγικά. Τα προγράμματα πρόληψης, το έργο του ψηφιακού μετασχηματισμού της ογκολογικής περίθαλψης, η ψήφιση του νόμου-πλαίσιο για τη δημιουργία δομών ανακουφιστικής φροντίδας, είναι ορισμένα από αυτά. Ωστόσο, ταυτόχρονα έγινε κατανοητό ότι μόνο με την ανάπτυξη δράσεων, που θα έχουν οριζόντια επίδραση σε όλο το «ταξίδι» του καρκίνου και θα αποτελούν μέρος ενός στρατηγικού σχεδιασμού, θα καταφέρουμε να μεγιστοποιήσουμε τα αποτελέσματα και τις εκβάσεις για τους ίδιους τους ασθενείς. Έτσι,
Τους προηγούμενους μήνες ο νέος Υπουργός Υγείας, δεσμεύθηκε για τη δημιουργία ενός Εθνικού Σχεδίου Δράσης κατά του καρκίνου, σε πλήρη εναρμόνιση με την Ε.Ε., που υιοθέτησε το 2021 το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Δράσης κατά του καρκίνου, το οποίο συνοδεύεται από την «Αποστολή Καρκίνος». Πρόκειται για ένα συνδυασμό πολιτικής βούλησης και έμπρακτης υποστήριξης, καθώς η αποστολή καρκίνος είναι ένα μεγάλο ερευνητικό πρόγραμμα το οποίο έχει ως στόχο, μέσα από τη χρηματοδότηση της έρευνας και την κατανόηση του καρκίνου, να υποστηρίξει τα κράτη μέλη στη δική τους προσπάθεια.
Ουσιαστικά, μέσα από μία σειρά χρηματοδοτικά εργαλεία, επιχειρείται να αναδειχθούν καλές πρακτικές στην κλινική έρευνα, οι οποίες στη συνέχεια θα μεταφραστούν σε κλινική πρακτική για να βοηθήσουν την εφαρμογή των εθνικών σχεδίων δράσης. Μέσα από τη διαδικασία αυτή, διαλύονται τα σιλό που υπάρχουν στη διαχείριση του καρκίνου, αυξάνεται η αλληλεπίδραση σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, αναδεικνύονται οι βέλτιστες επιλογές για τη διαχείριση του καρκίνου, προωθείται η διεπιστημονικότητα, λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες και οι εμπειρίες των ασθενών. Αυτή η προσέγγιση έχει ως στόχο να οδηγήσει σε αύξηση της επιβίωσης και για μεγαλύτερο αριθμό ασθενών και στην καλύτερη ποιότητα ζωής, μέσα από την αντιμετώπιση ανισοτήτων και την πρόσβαση στις απαραίτητες ποιοτικές θεραπείες και υπηρεσίες Υγείας.
Σε επίπεδο πρόληψης, το τελευταίο διάστημα η Πολιτεία επιδεικνύει σημαντικό έργο. Παρόλα αυτά, θεωρείται πως υπάρχουν προβλήματα όσον αφορά την ετοιμότητα των δομών, ως προς την διαχείριση και αντιμετώπιση των περιστατικών που θα προκύψουν;
Ο τομέας της πρόληψης είναι το θεμέλιο στην προσπάθεια για τον έλεγχο του καρκίνου. Η χώρα μας όντως έχει κάνει σημαντικά βήματα με το πρόγραμμα «Φώφη Γεννηματά», τον εμβολιασμό για τον ιό HPV και το νέο πρόγραμμα screening που το συνοδεύει, ενώ και άλλα προγράμματα είναι στη φάση σχεδιασμού. Η εφαρμογή ωστόσο συχνά έχει πρακτικές δυσκολίες, ιδιαίτερα όταν αναφερόμαστε σε κάτι καινούριο, που δεν υπάρχει η προηγούμενη εμπειρία. Είναι γεγονός ότι υπήρξαν κάποια προβλήματα στην πρόσβαση τα οποία από τη μία, είναι αναμενόμενα και από την άλλη δε θα πρέπει να μας αποσπάσουν την προσοχή από τη μεγάλη εικόνα. Ο ρόλος ο δικός μας είναι τα εντοπίζουμε, να τα αναδεικνύουμε και να κάνουμε ενέργειες που θα οδηγήσουν στην επίλυσή τους. Επίσης, κομβικής σημασίας είναι η αξιολόγηση των προγραμμάτων σε κάθε στάδιο, προκειμένου να γίνουν οι ανάλογες προσαρμογές και να αντιμετωπιστούν πιθανά αδύνατα σημεία. Σε αυτό, ο ρόλος των οργανώσεων ασθενών με καρκίνο μπορεί να είναι καταλυτικός, καθώς μπορούν να παρέχουν την απαιτούμενη πληροφορία σε πραγματικό χρόνο. Η μεγιστοποίηση της απόδοσης των προγραμμάτων και η αντιμετώπιση των όποιων δυσλειτουργιών στη διαχείριση των ευρημάτων, μπορεί να επιτευχθεί μέσα από την ένταξή του σε ένα ευρύτερο στρατηγικό σχεδιασμό, που θα εστιάζει στη διασφάλιση της συνέχισης στη φροντίδα του καρκίνου. Με άλλα λόγια, θα πρέπει οι δράσεις αυτές να αποτελούν μέρος ενός Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τον Καρκίνο.
Όσον αφορά το πεδίο της ανακουφιστικής φροντίδας, ποια τα βήματα που έχουν γίνει και τι αναμένουμε στο εγγύς μέλλον;
Το Δεκέμβριο του 2022, η βουλή των Ελλήνων ψήφισε το σχετικό νόμο, με τον οποίο δίνεται πλέον η δυνατότητα να δημιουργηθούν δομές ανακουφιστικής φροντίδας και στη χώρα μας, δεδομένου ότι μέχρι τότε δεν υπήρχε το πλαίσιο. Η παροχή υπηρεσιών ανακουφιστικής φροντίδας στην Ελλάδα δυστυχώς υπολείπονται των αναγκών που υπάρχουν. Όλοι επιθυμούν να έχουν τον άνθρωπό τους στο σπίτι τους σε αυτές τις δύσκολες ώρες, αλλά τι γίνεται με εκείνους που δεν έχουν οικείους, που είναι μόνοι τους; Τι γίνεται όταν η φροντίδα που απαιτείται δεν είναι δυνατό να παρασχεθεί κατ’ οίκον; Ο σεβασμός στην ανθρώπινη προσωπικότητα πρέπει να ακολουθεί μέχρι το τέλος. Μέχρι σήμερα, δεν έχει δημιουργηθεί κάποια δημόσια δομή ανακουφιστικής φροντίδας στη χώρα μας, παρά το γεγονός ότι υπάρχει το επιστημονικό δυναμικό, που έχει την σχετική τεχνογνωσία και παρέχει υπηρεσίες ανακουφιστικής φροντίδας στους ασθενείς, μέσα από τα ιατρεία πόνου και άλλες διαδικασίες. Υπάρχει ωστόσο σχετική κινητικότητα και προβλέπεται μέχρι το φθινόπωρο να έχουμε κάποιες θετικές εξελίξεις και επίσημες ανακοινώσεις από την Πολιτεία επί του θέματος.
Οι κρίσεις των τελευταίων ετών κατά πόσο επηρέασαν τους ογκολογικούς ασθενείς; Ποιες ανισότητες δημιουργήθηκαν;
Η χώρα μας πέρασε «δια πυρός και σιδήρου» την προηγούμενη δεκαετία, την οποία θυμόμαστε πάντα με θλίψη. Η ανάγκη για δημοσιονομική προσαρμογή, οδήγησε στην αποψίλωση του Εθνικού Συστήματος Υγείας, δημιουργώντας τεράστια οργανικά κενά. Το brain drain στο χώρο της Υγείας ήταν τεράστιο. Επί σειρά ετών δεν υπήρχε δυνατότητα για προσλήψεις με αποτέλεσμα σήμερα, το προσωπικό των νοσοκομείων, έχοντας αντιμετωπίσει και μία πανδημία, να είναι στα όρια της εξαθλίωσης, ενώ παράλληλα τα λειτουργικά κενά είναι πάρα πολλά. Επίσης,
Τα σοβαρά εμπόδια στην πρόσβαση στις νέες καινοτόμες θεραπείες, σε συνδυασμό με μία φαρμακευτική πολιτική που μετέφερε μεγάλο ποσοστό της συνολικής δαπάνης στις φαρμακευτικές εταιρείες και τους πολίτες, δημιούργησαν ένα περιβάλλον χωρίς εμπιστοσύνη και προοπτική. Η ταυτόχρονη συρρίκνωση των εισοδημάτων, η αύξηση της ανεργίας, και οι περικοπές στην κάλυψη ιατρικών υπηρεσιών και προϊόντων, οδήγησε στην αύξηση των ανισοτήτων, ιδιαίτερα για τους ευάλωτους πληθυσμούς.
Αυτό το πολύ σοβαρό και επικίνδυνο περιβάλλον για τη βιωσιμότητα του συστήματος Υγείας, ακόμη δεν έχει ανατραπεί. Οι σημερινές συνθήκες δεν εξασφαλίζουν ότι αύριο, οι ασθενείς με καρκίνο στη χώρα μας θα έχουν πρόσβαση στις καινοτόμες θεραπευτικές προσεγγίσεις. Εάν η Πολιτεία δεν ακολουθήσει μία νέα θεώρηση στον τομέα αυτό, εάν δεν αυξηθούν οι πόροι του συστήματος και δε βρεθεί τρόπος να λυθούν προβλήματα στελέχωσης, δεν είναι καθόλου σίγουρος, ότι το αύριο θα είναι καλύτερο. Απαιτείται δράση τώρα, με συνέπεια και προοπτική, βασισμένη σε μία μακροπρόθεσμη προσέγγιση και εμπροσθοβαρή μέτρα.
Όσο και αν οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο θέλουν να παρέχουν καλύτερες υπηρεσίες για τους ασθενείς τους, υπάρχει πάντα στη μέση το κεφάλαιο «κοστολόγηση» που προκαλεί ανατροπές και δυσκολίες. Ένα σχόλιο σας…
Αυτό που δεν έχει γίνει επαρκώς αντιληπτό είναι το γεγονός ότι η Υγεία δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως κόστος, αλλά ως επένδυση. Η επένδυση στη δημιουργία υγιών πολιτών, η επένδυση στην ένταξη των ατόμων με ειδικές ανάγκες στο κοινωνικό και εργασιακό σύστημα, η στρατηγική αντιμετώπιση της Υγείας από το σχολείο κιόλας, πρέπει να αποτελούν τις θεμελιώδεις αρχές μίας πολιτισμένης κοινωνίας. Σαφέστατα υπάρχει κόστος, όμως σήμερα αυτό δε μετράται σωστά.
Ας υποθέσουμε ότι μια νέα σύγχρονη θεραπεία, επιτρέπει στον ασθενή να εργάζεται, αυξάνει το προσδόκιμο, δεν του δημιουργεί παρενέργειες, δεν προκαλεί νοσηλείες, δεν απασχολεί υγειονομικό προσωπικό, δεν δημιουργεί ανάγκη να χαθούν εργατοώρες και για τους οικείους του και τον βοηθά να γίνει γρήγορα καλά. Η ερώτηση είναι: σε ποιο βαθμό έχουν ληφθεί υπόψη στην κοστολόγηση οι παράμετροι αυτές; Τελικά, τι είναι ακριβό και τι είναι φθηνό;
Αν δεν τα λαμβάνουμε όλα αυτά υπόψη, μιλάμε για κόστος. Αν τα λαμβάνουμε υπόψη μιλάμε για επένδυση στον άνθρωπο και την κοινωνία. Αυτό που, πολύ συχνά, λέω είναι ότι οι αλήθειες είναι πολλές, αλλά η πραγματικότητα μία. Και η πραγματικότητα είναι ότι προτεραιότητα για κάθε κοινωνία πρέπει να αποτελεί το πολυτιμότερο αγαθό που είναι η Υγεία! Τα άλλα ακολουθούν. Τρόποι και πόροι υπάρχουν και αυτό αποδείχθηκε από την πρόσφατη πανδημία, όπου ξαφνικά διατέθηκαν από όλα τα συστήματα Υγείας ανά τον πλανήτη, πόροι που «δεν υπήρχαν», για να αντιμετωπιστεί ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο.
Όσον αφορά στις νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις, τι αναμένουμε εντός της χρονιάς, για τους ογκολογικούς ασθενείς στην Ελλάδα και ποιες κατηγορίες αφορά;
Δυστυχώς, δεν έχω τη δυνατότητα να απαντήσω στην ερώτηση αυτή. Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι έχουμε μεγάλη αγωνία και ανασφάλεια ως εκπρόσωποι των ασθενών, γιατί αν δεν γίνουν οι απαραίτητες προσαρμογές σε ορατό ορίζοντα, η πιθανότητες να μην υπάρξουν αιτήσεις για την κυκλοφορία νέων θεραπειών στη χώρα μας από τις εταιρείες που τις παράγουν, είναι πολύ μεγάλες, καθώς οι οικονομικές επιστροφές που επωμίζονται οι βιομηχανίες στο χώρο του φαρμάκου, είναι πέραν κάθε λογικής και δεν εγγυώνται ασφαλείς συνθήκες για το επιχειρείν στη χώρα μας. Η ηγεσία του Υπουργείου Υγείας, δείχνει ότι έχει κατανοήσει το πρόβλημα και έχει δεσμευθεί ότι θα αναλάβει πρωτοβουλίες για την ανατροπή αυτής της κατάστασης, η οποία είναι κατάλοιπο της οικονομικής κρίσης. Εμείς, ως Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου και εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών, είμαστε πρόθυμοι να συμμετάσχουμε σε διαδικασίες, που θα οδηγήσουν σε μια μεσοπρόθεσμη προσαρμογή και θα οικοδομήσουν τις σχέσεις εμπιστοσύνης, μεταξύ του επιχειρηματικού κόσμου και της Πολιτείας, οι οποίες θεωρώ ότι έχουν διαρραγεί τα προηγούμενα χρόνια.
Ένας τομέας που αξιοποιεί συνεχώς τη νέα γενιά τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης είναι αυτός της ιατρικής. Σχεδόν σε καθημερινή πλέον βάση κάνουν την εμφάνισή τους συστήματα ΑΙ που υπόσχονται ταχύτερες και ακριβέστερες διαγνώσεις. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά για την πρόληψη αλλά και θεραπεία των ασθενών;
Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης έχουν μεγάλη εφαρμογή στην Υγεία. Υποστηρίζουν την κλινική απόφαση, έχουν εφαρμογή σε όλους τους τομείς, από την πρόληψη, την διάγνωση, τη θεραπεία, την επέμβαση αλλά και την έρευνα. Μπορούν να υποστηρίξουν την καθημερινότητα των ασθενών, να δώσουν πολύ χρήσιμες πληροφορίες στους γιατρούς, να διασυνδέσουν καλύτερα τον ασθενή με την ομάδα θεραπείας και να μειώσουν το φορτίο των γιατρών. Μπορούν να προσφέρουν χρήσιμη πληροφορία για την αποτελεσματικότητα των θεραπειών, την αποδοτικότητα του συστήματος, οδηγώντας σε ανάλογες παρεμβάσεις.
Στον τομέα της διαγνωστικής ιδιαίτερα υπάρχει πολύ μεγάλη πρόοδος, καθώς οι νέες τεχνολογίες και η ΑΙ, βοηθούν στον εντοπισμό ευρημάτων, που ίσως δεν είναι αξιολογήσιμα με την κλασική διαδικασία και με τον τρόπο αυτό οδηγούν σε διαγνώσεις στα πιο πρώιμα στάδια της νόσου, γεγονός καθοριστικό για την επιτυχή αντιμετώπιση. Επίσης, και στην αντιμετώπιση, δίνουν τη δυνατότητα προσαρμογής των θεραπειών, ιδιαίτερα στην ακτινοθεραπεία, βοηθώντας στη διαμόρφωση πλάνου θεραπείας, που κάθε φορά προσαρμόζεται κατάλληλα στο εύρημα, με ταχύτητα και ακρίβεια, που δεν μπορεί να επιτευχθεί με άλλο τρόπο.
Η εστίαση στην ποιότητα των δεδομένων και τη διαλειτουργικότητα των συστημάτων είναι δύο κομβικά θέματα που θα μας απασχολήσουν τα επόμενα χρόνια και όσο οι νέες τεχνολογίες θα μπαίνουν συνεχώς στην καθημερινότητα.
Το «δικαίωμα τη λήθη», η πρωτοβουλία που θα στηρίξει τους ογκολογικούς ασθενείς, έχοντας πλέον τη δυνατότητα να συνάψουν δάνεια και άλλες χρηματοοικονομικές πράξεις, σε ποιο στάδιο υλοποίησης βρίσκεται;
Ένας από τους άξονες που εστιάζει το Ευρωπαϊκό Σχέδιο κατά του Καρκίνου, είναι η υποστήριξη της επιβίωσης. Έτσι, σε αυτή τη λογική πρέπει να υποστηριχθούν πολιτικές, που θα άρουν ανισότητες και διακρίσεις σε βάρος ατόμων, που νοσούν, ή και νόσησαν στο παρελθόν από τον καρκίνο. Το δικαίωμα στη λήθη αποτελεί μία πρωτοβουλία που εντάσσεται στην υποστήριξη της επιβίωσης. Με άλλα λόγια, αφορά σε άτομα που έχουν νοσήσει στο παρελθόν από καρκίνο και πλέον έχουν αποθεραπευθεί. Για αυτά τα άτομα μέχρι πρόσφατα, δεν υπήρχε πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία, καθώς το ιστορικό καρκίνου δεν επέτρεπε την ασφάλεια ζωής, που ακολουθεί την οποιαδήποτε δανειοληπτική σύμβαση. Από το Μάρτιο του 2024, μετά από πρωτοβουλία της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου, και μετά από συναντήσεις με τον Υπουργό Εθνικής Οικονομίας και την Ένωση Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος, ανακοινώθηκε η υπογραφή κώδικα δεοντολογίας, με τον οποίο πλέον ισχύει και στη χώρα μας το δικαίωμα στη λήθη, υπό σαφείς προϋποθέσεις, που έχουν συμφωνηθεί από όλους μας. Η χώρα μας λοιπόν είναι η 9η στην ΕΕ που υιοθετεί το δικαίωμα στη λήθη και αυτό είναι κάτι πολύ σημαντικό, ιδιαίτερα για τους νέους και τα παιδιά που έχουν νοσήσει από καρκίνο και πλέον είναι καλά, καθώς τους δίνει ίσες ευκαιρίες για επαγγελματική και κοινωνική δραστηριοποίηση, εξασφαλίζοντας την πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία που μέχρι χθες δεν υπήρχε. Τα επόμενα βήματα θα είναι να κατοχυρωθεί και νομικά, η διαδικασία αυτή και μετά και τη δημιουργία του μητρώου νεοπλασιών να επεκταθεί η πρόσβαση των επιβιωσάντων και σε καλύψεις Υγείας, κατά περίπτωση και εκτίμηση.
