Δρ. ΧΑΡΙΛΑΟΣ Δ. ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΠΟΥΛΟΣ MMedSci, PhD Διδάκτορας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Προϊστάμενος Διαιτολογικού Τμήματος ΓΝΑ «Λαϊκό», Scientific Secretary of Diabetes Nutrition Study Group (DNSG), Αντιπρόεδρος ΕΜΠΑΚΑΝ
Οι ισχύουσες κατευθυντήριες οδηγίες από ΗΠΑ αλλά και ΕΕ υποστηρίζουν ότι: «Επειδή τα τρόφιμα παρέχουν μια σειρά από θρεπτικά συστατικά και άλλα συστατικά που έχουν οφέλη για την υγεία, οι διατροφικές ανάγκες θα πρέπει να καλύπτονται κυρίως μέσω των τροφίμων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα εμπλουτισμένα τρόφιμα και τα συμπληρώματα διατροφής είναι χρήσιμα όταν δεν είναι δυνατό να καλυφθούν διαφορετικά οι ανάγκες για ένα ή περισσότερα θρεπτικά συστατικά (π.χ. σε συγκεκριμένα στάδια της ζωής, όπως η εγκυμοσύνη».
Τα πολυβιταμινούχα συμπληρώματα είναι δημοφιλή συμπληρώματα, που λαμβάνονται από το ένα τρίτο όλων των ενηλίκων στις Ηνωμένες Πολιτείες και το ένα τέταρτο των παιδιών και των εφήβων και αντιπροσώπευαν το 14% όλων των αγορών συμπληρωμάτων και το 38% όλων των πωλήσεων συμπληρωμάτων βιταμινών και μετάλλων στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Οι βιταμίνες και τα συμπληρώματα έγιναν ακόμα πιο δημοφιλή και οι πωλήσεις τους εκτοξεύθηκαν την περίοδο της καραντίνας και της πανδημίας από το COVID-19. Τα προϊόντα αυτά δεν έχουν ως στόχο να αντικαταστήσουν μια υγιεινή διατροφή, αλλά μπορούν να βοηθήσουν στην κάλυψη των διατροφικών κενών που μπορεί να παίξουν σημαντικό ρόλο στην πρόσληψη συγκεκριμένων παθήσεων και καταστάσεων. Αποτελούν έναν βολικό και αξιόπιστο τρόπο για να διασφαλίσουμε ότι το σώμα μας λαμβάνει τις απαραίτητες βιταμίνες και μέταλλα για τη βέλτιστη λειτουργία του και να θωρακίσουν τον οργανισμό μας απέναντι σε ιώσεις αλλά και μεταβολικές διαταραχές. Δεδομένου ότι στον γρήγορο σύγχρονο τρόπο ζωής μας, μπορεί να είναι δύσκολο να λαμβάνουμε όλα τα θρεπτικά συστατικά που χρειαζόμαστε αποκλειστικά από τη διατροφή μας τα συμπληρώματα διατροφής, οι πολυβιταμίνες αλλά και μία νέα κατηγορία συμπληρωμάτων που αναπτύσσεται ταχύτατα κάτω από τον γενικό όρο «διατροφοφάρμακα» μπορούν να είναι ισχυρός σύμμαχός του οργανισμού μας και της υγείας μας.
Κατανόηση του ρόλου των πολυβιταμινών στην καθημερινή πρακτική
Οι πολυβιταμίνες είναι ολοκληρωμένα συμπληρώματα που περιέχουν μια σειρά από απαραίτητες βιταμίνες και μέταλλα. Έχουν σχεδιαστεί για να παρέχουν μια καλά προκαθορισμένη δόση θρεπτικών συστατικών που χρειάζεται το σώμα μας σε καθημερινή βάση. Αυτά τα συμπληρώματα λειτουργούν ως δίχτυ ασφαλείας, διασφαλίζοντας ότι καλύπτουμε τις διατροφικές μας ανάγκες ακόμη και τις ημέρες που η διατροφή μας μπορεί να μην είναι πλήρης ή και υγιεινή.
Ένα από τα βασικά οφέλη των πολυβιταμινών είναι η ικανότητά τους να υποστηρίζουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Ένα ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα είναι ζωτικής σημασίας για την καταπολέμηση λοιμώξεων και ασθενειών. Με τη συμπερίληψη βιταμινών που τονώνουν το ανοσοποιητικό, όπως η βιταμίνη C και η βιταμίνη D στις συνθέσεις τους, τα συμπληρώματα διατροφής μπορούν να βοηθήσουν στην ενίσχυση των φυσικών αμυντικών μηχανισμών του σώματός μας. Τα συμπληρώματα διατροφής υποστηρίζουν επίσης άλλες ζωτικές λειτουργίες όπως η παραγωγή ενέργειας, η υγεία του εγκεφάλου και η δύναμη των οστών. Οι βιταμίνες Β, για παράδειγμα, παίζουν καθοριστικό ρόλο στη μετατροπή της τροφής σε ενέργεια, ενώ τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα προάγουν την υγεία του εγκεφάλου και τη γνωστική λειτουργία ενώ ρυθμίζουν και τα επίπεδα των λιπιδίων. Ενσωματώνοντας τα συμπληρώματα διατροφής στην καθημερινή μας ρουτίνα, μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι το σώμα μας θα λάβει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για να λειτουργήσει όσο το δυνατόν καλύτερα.
Όταν επιλέγουμε ένα συμπλήρωμα, είναι απαραίτητο να αναζητούμε συγκεκριμένες βιταμίνες και μέταλλα που χρειάζεται ο οργανισμός μας και αυτό θα πρέπει να γίνεται με βάση επιστημονική αξιολόγηση και εξειδικευμένες εξετάσεις και πάντα με συμβουλή από επαγγελματία υγείας (ιατρό, διαιτολόγο, φαρμακοποιό).
Συμπληρώματα όπως της βιταμίνης D, της βιταμίνης Β12, σιδήρου, ασβεστίου, μαγνησίου και ψευδαργύρου πρέπει να λαμβάνονται μόνο όταν κριθεί απαραίτητο από τον ειδικό που θα καθορίσει και την διάρκεια λήψης, την δοσολογία αλλά και τη μορφή του συμπληρώματος. Επίσης, π.χ. οι γυναίκες που είναι έγκυες ή σχεδιάζουν να μείνουν έγκυες μπορεί να ωφεληθούν από πρόσθετο φολικό οξύ, σίδηρο και ασβέστιο που θα συστήσει ο γιατρός τους ενώ οι ηλικιωμένοι μπορεί να χρειάζονται υψηλότερα επίπεδα ορισμένων βιταμινών, όπως η βιταμίνη D και η βιταμίνη Β12, για να υποστηρίξουν την υγιή γήρανση που και πάλι πρέπει να βασιστεί σε διατροφική και ιατρική αξιολόγηση.
Η ενσωμάτωση των συμπληρωμάτων διατροφής στην καθημερινή μας ρουτίνα μπορεί να είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για να υποστηρίξουμε τη συνολική μας ευεξία. Παρέχουν μια βολική και αξιόπιστη πηγή βασικών θρεπτικών συστατικών που χρειάζεται ο οργανισμός μας για να λειτουργήσει βέλτιστα. Κατανοώντας τις ατομικές μας ανάγκες, επιλέγοντας ένα υψηλής ποιότητας και εγκεκριμένο συμπλήρωμα μπορούμε να κάνουμε προληπτικά βήματα για την ενίσχυση της ευεξίας, της γνωστικής ικανότητας αλλά και της μεταβολικής υγείας μας.
Νutraceuticals: μία νέα κατηγορία συμπληρωμάτων
Τα τελευταία χρόνια, παράλληλα με τα πιο «κλασικά» συμπληρώματα, έχει αναπτυχθεί μία νέα κατηγορία συμπληρωμάτων που χαρακτηρίζονται ως «διατροφοφάρμακα», από τον αγγλικό όρο «nutraceuticals». Τα διατροφοφάρμακα είναι συστατικά που χρησιμοποιούνται για την προώθηση της ευεξίας, την πρόληψη επιπλοκών και τον έλεγχο των συμπτωμάτων. Τα πιο τεκμηριωμένα διατροφοφάρμακα για τα οποία υπάρχει σχετικά μεγαλύτερη επιστημονική τεκμηρίωση για το θετικό ρόλο τους σε μεταβολικά νοσήματα είναι οι πολυφαινόλες, τα ω3 λιπαρά οξέα, οι στερόλες και στανόλες, η μονακολίνη (μαγιά κόκκινου ρυζιού), η σιλυμαρίνη, τα προβιοτικά, η βερβερίνη. Τα ειδικά αυτά διατροφικά συμπληρώματα μπορούν να παίξουν θετικό ρόλο στον έλεγχο και την πρόληψη του διαβήτη, στη ρύθμιση της δυσλιπιδαιμίας, στην ΜΑΛΝΗ και στον έλεγχο του σωματικού βάρους και πολλά αυτά έχουν ενταχθεί και στις επίσημες κατευθυντήριες οδηγίες επιστημονικών εταιρειών όπως π.χ. η μονακολίνη στις οδηγίες της European Society of Cardiology (ESC).
Βιβλιογραφία
- Alba G, Dakhaoui H, Santa-Maria C, Palomares F, Cejudo-Guillen M, Geniz I, Sobrino F, Montserrat-de la Paz S, Lopez-Enriquez S. Nutraceuticals as Potential Therapeutic Modulators in Immunometabolism. Nutrients. 2023 Jan 13;15(2):411.
- Chen G, Wang H, Zhang X, Yang ST. Nutraceuticals and functional foods in the management of hyperlipidemia.Crit Rev Food Sci Nutr. 2014;54(9):1180-201
- Cowan AE, Jun S, Gahche JJ, Tooze JA, Dwyer JT, Eicher-Miller HA, et al. Dietary supplement use differs by socioeconomic and health-related characteristics among U.S. adults, NHANES 2011-2014. Nutrients 2018;10(8).
- Dama A, Shpati K, Daliu P, Dumur S, Gorica E, Santini A. Targeting Metabolic Diseases: The Role of Nutraceuticals in Modulating Oxidative Stress and Inflammation. Nutrients. 2024 Feb 10;16(4):507.
- Kota SK, Jammula S, Kota SK, Krishna SV, Meher LK, Rao ES, Modi KD. Nutraceuticals in dyslipidemia management. J Med Nutr Nutraceut 2013;2:26-40.
- Paranjpe MD, Chin AC, Paranjpe I, Reid NJ, Duy PQ, Wang JK, et al. Self-reported health without clinically measurable benefits among adult users of multivitamin and multimineral supplements: A cross-sectional study. BMJ Open 2020;10:e039119.
- Qato DM, Alexander GC, Guadamuz JS, Lindau ST. Prevalence of dietary supplement use in US children and adolescents, 2003-2014. JAMA Pediatr 2018;172:780-2.
- Vyas CM, Manson JE, Sesso HD, Cook NR, Rist PM, Weinberg A, et al. Effect of multivitamin-mineral supplementation versus placebo on cognitive function: results from the clinic subcohort of the COcoa Supplement and Multivitamin Outcomes Study (COSMOS) randomized clinical trial and meta-analysis of 3 cognitive studies within COSMOS. Am J Clin Nutr. 2024 Jan 18:S0002-9165(23)66342-7.
