ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Μ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ – MD, PhD, FACS, MAMSE
Ύψιστη τιμή, τόσο διεθνώς, όσο και στην Ελλάδα, αποτελεί η εκλογή του Δρ. Κωνσταντίνου Κωνσταντινίδη στη θέση του προέδρου της Παγκόσμιας Επιστημονικής Εταιρείας Ρομποτικής Χειρουργικής CRSA.
Στα 17 έτη που ασκεί τη ρομποτική χειρουργική έχει πραγματοποιήσει περισσότερες από 5.000 επεμβάσεις. Σε συνδυασμό με τις 17.500 και πλέον λαπαροσκοπικές επεμβάσεις που έχει εκτελέσει, η εμπειρία του στην ελάχιστα τραυματική χειρουργική ξεπερνά τον αριθμό ορόσημο των 23.000 επεμβάσεων.
Κύριε Κωνσταντινίδη, είστε «θεμελιωτής» της Λαπαροσκοπικής και Ρομποτικής Χειρουργικής στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη και ένας από τους πλέον πρωτοπόρους στο χώρο διεθνώς. Τι σημαίνει πρακτικά αλλά και ηθικά η θέση του προέδρου της Παγκόσμιας Επιστημονικής Εταιρείας Ρομποτικής Χειρουργικής (CRSA) που αναλάβατε πρόσφατα;
Μέσα από μεγάλο πλήθος συμμετοχών μου στα διεθνή δρώμενα της χειρουργικής, ως προς την εξέλιξή της –την μετάβαση της από την «ανοιχτή», στην λαπαροσκοπική και κατόπιν στην ρομποτική– μπόρεσα ως εκπαιδευμένος χειρουργός στην Αμερική και με όλες τις πιστοποιήσεις του American Board of Surgery, να βρίσκομαι συνεχώς στο προσκήνιο της εφαρμογής, της εξέλιξης, των τεχνικών και των τεχνολογιών. Τι σημαίνει τώρα αυτό στην καθημερινότητά μου; Όταν ο ασθενής ζητάει τη γνώμη μου, την «τέχνη» μου και την επιστήμη μου, πρέπει να είμαι ενημερωμένος και πολύ εκπαιδευμένος προκειμένου να αξιοποιήσω την τεχνολογία στο μέγιστο, για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Από τα πρώτα σχεδόν βήματα, οτιδήποτε καινούργιο προέκυπτε από πλευράς τεχνικών ή τεχνολογίας στη δεκαετία του 90, ήμουν ενήμερος: Παρακολουθούσα, χρησιμοποιούσα, δίδασκα. Η τεχνολογία, αυτή που ερχόταν στα χέρια μας, βοηθούσε να εξελιχθούμε καλύτερα, με τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαμε προκειμένου να πραγματοποιήσουμε την επέμβαση με την «εικόνα» μέσα από την λαπαροσκοπική κάμερα. Μπορούσα να έχω καλύτερη «εικόνα», πιο ευκρινή και να κάνω την επέμβαση μου πιο αποτελεσματική, πιο σίγουρη και να ελαχιστοποιήσω τις επιπλοκές από την επέμβαση.
Έφτασαν λοιπόν σε ένα επίπεδο λαπαροσκοπικής εμπειρίας και εφαρμογών εδώ στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, που στο τέλος της δεκαετίας του ‘90 κάναμε σχεδόν όλες τις επεμβάσεις της κοιλιάς λαπαροσκοπικά. Όλη αυτή η εμπειρία και η γνώση παρουσιάζονταν στα διεθνή συνέδρια όλα αυτά τα χρόνια.
Στη διάρκεια του Παγκόσμιου Συνεδρίου Ρομποτικής Χειρουργικής, που έλαβε χώρα στο Σικάγο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής τον περασμένο Σεπτέμβριο, το Διοικητικό Συμβούλιο και η Γενική Συνέλευση της Επιστημονικής Εταιρείας CRSA, σε μία ειδική τελετή, με ανέδειξαν στη θέση του προέδρου. Αυτή η αναγνώριση, με εκλογή μάλιστα, με καθιστά τον πρώτο Έλληνα χειρουργό επικεφαλής παγκόσμιας εταιρείας ρομποτικής χειρουργικής.
Φυσικά και αποτελεί τεράστια χαρά και τιμή για εμένα η εκλογή μου στη θέση του Προέδρου της CRSA. Μέσω της θέσης αυτής δεν αναγνωρίζεται μόνο η προσωπική μου σταδιοδρομία ως χειρουργός, αλλά ταυτόχρονα εκφράζεται και η ποιότητα του ομίλου μας.
Την δεκαετία του 90 ήταν πολύ πιο δύσκολη η πρόσβαση στην πληροφορία. Την σημερινή εποχή πόσο εύκολα μπορείτε από το γραφείο σας να έχετε άμεση ενημέρωση για τις παγκόσμιες εξελίξεις; Τι έχει αλλάξει;
Την δεκαετία του ‘90 ξεκινούσε η λαπαροσκοπική εφαρμογή αφαίρεσης της χοληδόχου κύστης και σταδιακά μεταφερθήκαμε σε ακόμα πιο σύνθετες επεμβάσεις. Έπρεπε να εκπαιδευτώ, να μάθω και να διδάξω σε άλλους επιστήμονες. Έπρεπε να έχω συνεχώς παρουσία σε διάφορα επιστημονικά γεγονότα, κυρίως στην Αμερική, που ήταν και η πηγή προέλευσης των πιο πολλών εξελίξεων. Λόγω του ότι είχα εκπαιδευτεί στην Αμερική, συνεχώς ενημερωνόμουν για τις νεότερες εξελίξεις. Δεν έχανα ευκαιρία να πηγαινοέρχομαι στην Αμερική ή στην Ευρώπη αντίστοιχα, για να παρακολουθήσω ειδικά σεμινάρια, να πάρω μέρος σε πειραματικά προγράμματα τα οποία θα με εκπαίδευαν για να μπορώ να εφαρμόσω εξελίξεις. Τότε, αυτό ήταν πάρα πολύ δύσκολο, γιατί είμαι σε ένα ιδιωτικό χώρο.
Έπρεπε να συντονίσω τα πάντα σε ότι αφορούσε τους ασθενείς μου, προκειμένου να μπορέσω να απουσιάσω 10 με 15 ημέρες, ανάλογα τις περιπτώσεις. Ενίσχυα με γνώσεις την επιστροφή μου, προκειμένου να μπορέσω να κάνω μια εφαρμογή διαφορετική από ότι ξέραμε μέχρι τότε.
Καταφέραμε στη δεκαετία του ‘90, τον κατάλογο των επεμβάσεων των οργάνων της κοιλιάς να τον φτάσουμε σε ποσοστό 60% με 70% με λαπαροσκοπική μέθοδο. Γιατί όμως είχαμε τόση σιγουριά για την εφαρμογή αυτή; Διότι οποιαδήποτε μέθοδο εφάρμοζα, είχε ήδη λάβει έγκριση από τα κέντρα αναφοράς.
Αργότερα, εξελίχθηκε η λαπαροσκοπική στην ρομποτική. Είδαμε ότι είχαμε ελλείψεις στον τρόπο που πραγματοποιείται το χειρουργείο. Η εικόνα ήταν δύο διαστάσεων, όπως την ξέρετε στην τηλεόραση και τα εργαλεία μας ήταν στην ευθεία. Οπότε έπρεπε με τα εργαλεία μου στην ευθεία να χειρουργώ, πράγμα που ήταν δύσκολο. Τότε, το 2006, έρχεται η ρομποτική και μας κάνει τα δύσκολα ακόμα πιο εύκολα.
Μιλάμε πρακτικά για 32 χρόνια λαπαροσκοπικές επεμβάσεις στο Ιατρικό Κέντρο και 17 χρόνια ρομποτική χειρουργική;
Αναδρομικά, η λαπαροσκοπική μου εμπειρία προσμετρά 17.500 επεμβάσεις στο ελάχιστο και 5.000 τουλάχιστον ρομποτικές. Αυτό σημαίνει ότι αθροιστικά πρόκειται για μια εμπειρία που ξεπερνά τις 22.000 με 23.000 επεμβάσεων λαπαροσκοπικής και ρομποτικής. Τι σημαίνει όμως αυτό; Εδώ και πολλά χρόνια παρουσιάζω στα συνέδρια τα αποτελέσματα των επεμβάσεων μέσα από τα βίντεο. Εξηγώ στο ακροατήριο περί των αποτελεσμάτων και των τεχνικών αυτών που οδήγησε να είμαι στο 10% των χειρουργών που οδηγούν τις εξελίξεις παγκοσμίως.
Με βοήθησε φυσικά το γεγονός ότι προερχόμουν από την Ελλάδα, από μια μικρή χώρα με όχι τόσο μεγάλη –ας το πούμε– προσφορά στην Έρευνα για την Τεχνολογία, αλλά μεγαλύτερη προσφορά στην εφαρμογή της Τεχνολογίας και την Χειρουργική. Αυτό είναι και το ζητούμενο για εμάς.
Προσωπικά, δεν με ενδιέφερε να κάνω πειραματικές μελέτες, με ενδιέφερε η Τεχνολογία. Μιλάμε για Τεχνολογία που είναι ικανή να μας μεταφέρει στο διάστημα, για τις δυνατότητες που έχει η Αεροδιαστημική Τεχνολογία να γίνει Μικροσκοπική και να έρθει στα χέρια μας. Να την χρησιμοποιήσω μέσα στο ανθρώπινο σώμα για να δώσουμε λύσεις στα νοσήματα των ασθενών.
Προέρχεστε από την Ελλάδα, μια χώρα η οποία, δεν έδινε ή δίνει πολλές ευκαιρίες σε νέους επιστήμονες. Τι ρόλο έπαιξε;
Οι επιστήμονες πρέπει να ψάχνουν τις ευκαιρίες! Αυτό είναι κάτι το οποίο το διδάσκω και στα νεότερα παιδιά, στους φοιτητές μου, στους ειδικευόμενους, τους νέους συναδέλφους. Πάντα χρειάζεται να κυνηγήσεις τους στόχους σου, να κυνηγήσεις τις εξελίξεις. Αν περιμένεις να έρθουν στο γραφείο σου, δύσκολα θα έρθουν ή μπορεί και ποτέ να μην περάσουν.
Νομίζω ότι το γεγονός ότι προερχόμαστε από την Ελλάδα μας βάζει σε μια ειδικότερη κατηγορία, με την έννοια ότι υπάρχει ένας σεβασμός στη χώρα μας, λόγω της προσφοράς στην ιατρική, από την αρχαιότητα. Το γεγονός αυτό, το ακροατήριο από τα διεθνή δρώμενα το βλέπει πάντα με «καλύτερο μάτι». Η ιστορία της αρχαίας Ελλάδας, το γεγονός ότι είμαστε απόγονοι του Ιπποκράτη και του Ασκληπιού, μας συνοδεύει. Συνεπώς, δεν αισθάνθηκα ποτέ μειονεκτικά έναντι των συναδέλφων μου. Βέβαια συνυπολογίζεται και η προϋπηρεσία μου στην Αμερική, σε μεγάλα κέντρα των ΗΠΑ, οπότε αυτό μου έδινε πάντα ένα σχετικό προβάδισμα.
Από την άλλη πλευρά, η Ελλάδα δείχνει τις δυνατότητες της σε διεθνή επίπεδα όσον αφορά την ιατρική. Είναι πρωτοπόρα σε πολλές ειδικότητες.
Προσωπικά, είμαι φανατικός υποστηρικτής των νέων επιστημόνων που θέλουν να εκπαιδευτούν στο εξωτερικό. Και ακόμα φανατικότερος στο να επιστρέψουν στην πατρίδα τους κατόπιν. Στόχος είναι το brain drain να γίνει brain gain και το έχουμε πετύχει σε έναν μεγάλο βαθμό εδώ στο Ιατρικό Κέντρο.
Γιατί κάποιος ασθενής να επιλέξει την ρομποτική χειρουργική; Ποια είναι τα οφέλη;
Σήμερα, ο χειρουργός χρειάζεται την καλύτερη δυνατή τεχνολογία για να έχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Η επέμβαση πρέπει να είναι αναίμακτη, να είναι ανώδυνη, να έχει μικρότερο κόστος, να έχει γρήγορη ανάρρωση και φυσικά να είναι ατραυματικός ο ασθενής.
Πολλές φορές δίνουμε σημασία μόνο στο κόστος της τεχνολογίας και όχι στα πόσα γλυτώνουμε από τη χρήση της. Λόγω των πλεονεκτημάτων της, γλυτώνουμε πάρα πολλά χρήματα. Για παράδειγμα, από τους 100 ασθενείς που θα κάνουν μεγάλες επεμβάσεις στην κοιλιά, στο έντερο, στο στομάχι, στο πάγκρεας κ.α. μόνο οι 4 κατευθύνονται σε αυξημένη φροντίδα και μόνο για ένα βράδυ. Καταλαβαίνετε το οικονομικό όφελος που έχουμε σε αυτές τις περιπτώσεις. Αυτό οφείλετε στο γεγονός ότι γινόμαστε πολύ πιο ατραυματικοί μέσα στη χειρουργική αίθουσα, πολύ αναίμακτοι, σεβόμαστε τους ιστούς που τους βλέπουμε σε μεγέθυνση. Ελαχιστοποιούμε τις λοιμώξεις, δεν διασπείρουμε μικρόβια, δεν έχουμε το κοιλιακό τραύμα να κάνει λοιμώξεις. Καταλαβαίνετε ότι όλα αυτά τα πλεονεκτήματα μας βοηθούν στο να έχουμε πιο μεγάλο ουσιαστικό όφελος από την ρομποτική, σε σχέση με την λαπαροσκοπική.
Ταυτόχρονα, στη μεν λαπαροκοπική ο χειρουργός στέκεται αρκετές ωραίες όρθιος, με αποτέλεσμα να υπάρχει φυσική κόπωση. Υπάρχει κακή εργονομία και με τα εργαλεία διατηρεί τα χέρια του συνέχεια ανοιχτά, ενώ πρέπει να είναι σε ένα πόδι συνήθως για να πατά την διαθερμία με το άλλο. Με την ρομποτική μπορούμε να είμαστε καθήμενοι και να βλέπουμε την περιοχή σε μεγέθυνση, με αποτέλεσμα να έχουμε σαφώς μικρότερη φυσική κόπωση. Η φυσική κόπωση για το χειρουργό εκλείπει στην ρομποτική.
Αυτό λοιπόν μου επιτρέπει και να είμαι πιο άνετος και πιο ξεκούραστος. Να μπορώ να μην ακουμπάω εκεί που είναι τα προβλήματα και να πηγαίνουμε δεξιά-αριστερά για να αποφεύγω να μεταφέρω κύτταρα, είτε κακοήθη, είτε λοιμώξεις.
Τώρα τελευταία, έχουμε κάμερες τρισδιάστατες στην λαπαροσκοπική, αλλά δεν έχουμε τα εργαλεία, τα ρομποτικά. Επομένως, για οτιδήποτε αποτελεί πιο σύνθετη και πιο απαιτητική χειρουργική πράξη στο μέλλον θα γίνονται ρομποτικά.
Θεωρείται πως είναι εφικτό να δούμε τη χρήση της ρομποτικής χειρουργικής στον Δημόσιο Τομέα στο εγγύς μέλλον;
Υπήρχε η τεχνολογία της ρομποτικής στο Λαϊκό Νοσοκομείο για κάποιο διάστημα. Δεν είμαι ακριβώς σίγουρος ποιος είναι ο λόγος που σταμάτησε αλλά είμαι σίγουρος πως είναι οικονομικός. Σίγουρα θα επανέλθουν, τώρα που έχουμε και τα νέας γενιάς ρομποτικά συστήματα που είναι πολύ πιο εύχρηστα. Ήδη κάποια νοσοκομεία έχουν ρομποτικά συστήματα: Το «Μεταξά» διαθέτει. Το ίδιο και το «ΓΝΑ». Συνδράμω κι εγώ στο έργο τους στα πρώτα τους βήματα, ως επιβλέπων Καθηγητής, βοηθώντας όπου χρειάζεται. Είναι σίγουρο ότι τα νοσοκομεία και δη τα πανεπιστημιακά θα έχουν στο μέλλον συστήματα ρομποτικής. Είμαι σίγουρος ότι θα προχωρήσει η αγορά των συστημάτων αυτών. Δεν μπορεί να μείνει πια πίσω.
Όσον αφορά τα θέματα εκπαίδευσης, τι απαιτείται προκειμένου να πιστοποιηθεί κάποιος στην ρομποτική;
Τα θέματα εκπαίδευσης αναλαμβάνει η εταιρεία η οποία φέρνει τα ρομποτικά συστήματα στην Ελλάδα. Εάν κάποιος θέλει να μάθει τη χρήση του συστήματος, θα πρέπει να εκπαιδευτεί σε ειδικό Training Center που θα μάθει πώς να λειτουργεί το σύστημα, την κονσόλα, κ.α. Ταυτόχρονα, πρέπει οι συνεργάτες του και οι βοηθοί χειρουργείου να εκπαιδευτούν συγχρόνως.
Αν μια ομάδα ξεκινάει σε ένα νοσοκομείο ρομποτική σήμερα, θα εκπαιδευτεί ως ομάδα και ο χειρουργός θα πρέπει να έχει υποστήριξη στη συνέχεια στα χειρουργεία που θα πραγματοποιεί.
Είναι διαφορετικό πράγμα να μάθεις να χρησιμοποιείς τα εργαλεία και τα μηχανήματα και άλλο όταν θα ξεκινήσεις να χειρουργείς, να έχεις κάποιον να σε επιβλέπει, όπως γίνεται με τους πιλότους.
Κωνσταντίνος Μ. Κωνσταντινίδης, MD, PhD, FACS, MAMSE:
- Πρόεδρος Παγκόσμιας Επιστημονικής Εταιρείας Ρομποτικής Χειρουργικής, CRSA
- Επιστημονικός Διευθυντής Ομίλου Ιατρικού Αθηνών
- Διευθυντής Γενικής, Ογκολογικής, Λαπαροσκοπικής και Ρομποτικής Χειρουργικής, Ιατρικού Κέντρου Αθηνών
- Πρόεδρος Καθηγητής Χειρουργικής του Ohio State University, USA
- Μέλος, Academy of Master Surgeon Educators of the American College of Surgeons
- Governor, Ελληνικού Τμήματος του Αμερικανικού Κολλεγίου Χειρουργών
