Σπύρος Σαπουνάς
Ενδοκρινολόγος-Διαβητολόγος, Αντιπρόεδρος Μη Μεταδοτικών Νοσημάτων του ΕΟΔΥ
Συνέντευξη: Κοσμάς Ζακυνθινός
Δεν υπάρχει α λα καρτ ιατρική, ούτε τυφλή χορήγηση φαρμάκων
«Κάθε πολίτης που ενδιαφέρεται να χάσει βάρος –είτε για αισθητικούς, είτε για ιατρικούς λόγους– θα πρέπει να συμβουλεύεται νωρίτερα ειδικό, ώστε να λάβει συμβουλές προσαρμοσμένες στον τρόπο ζωής και στο ιστορικό του. Τα σκευάσματα που χορηγούνται αδιακρίτως για απώλεια βάρους αρχικώς χρησιμοποιήθηκαν για την θεραπεία του Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2. Στην πορεία διαπιστώθηκε ότι πράγματι έχουν ευεργετική δράση στην απώλεια βάρους και έκτοτε παρατηρούμε μια αλόγιστη χορήγηση τους, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη παράγοντες κινδύνου και πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες».
Kύριε Σαπουνά, στη χώρα μας πάνω από 1 εκατ. άτομα έχουν σακχαρώδη διαβήτη. Οι μισοί δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν και έχουν ήδη εγκαταστήσει υποκλινική καρδιαγγειακή νόσο. Με ποιο τρόπο θα μπορούσε να αλλάξει μελλοντικά η ζοφερή αυτή «εικόνα» στον γενικό πληθυσμό;
Για τη βελτίωση του προβλήματος αυτού απαιτείται μία ολιστική αντιμετώπιση, με εξατομικευμένη προσέγγιση σε κάθε πολίτη ανάλογα με τις ανάγκες του, το οικογενειακό και ατομικό ιστορικό και τον τρόπο ζωής του.
Ο θεσμός του προσωπικού ιατρού μπορεί να βοηθήσει πολύ σε αυτή την κατεύθυνση, ο οποίος θα μπορεί να αναγνωρίσει τους παράγοντες κινδύνου και να συγκροτήσει ένα πλάνο προσυμπτωματικού ελέγχου για την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία των μη μεταδιδόμενων νοσημάτων. Ταυτόχρονα, ο περιορισμός βλαπτικών συνηθειών όπως η κατανάλωση τρανς λιπαρών, το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ κτλ θα βοηθήσουν στον έλεγχο του σακχαρώδη διαβήτη. Ουσιαστικά μιλάμε για πολιτικές πρωτογενούς πρόληψης, με προγράμματα προαγωγής υγείας και πολιτικές δευτερογενούς πρόληψης για περιορισμό των επιπλοκών και τον έλεγχο χρόνιων μη μεταδιδόμενων νοσημάτων.
Παράλληλα, πρέπει να εκπαιδεύσουμε τους πολίτες –ιδίως τους γονείς μικρών παιδιών- σε έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Να επισημάνουμε δηλαδή πιθανά λάθη της καθημερινής διατροφής τους και να δείξουμε έξυπνους τρόπους να καλύψουν τις ανάγκες τους, χωρίς να επιβαρύνεται η υγεία τους. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι να αντικαταστήσουμε τα τεχνητά σάκχαρα που λαμβάνουμε από τις τροφές με φρούτα κτλ.
Το τελευταίο διάστημα παρατηρούνται μεγάλα προβλήματα στον εφοδιασμό της αγοράς και στους ασθενείς που πραγματικά χρειάζονται σκευάσματα για τον έλεγχο του σακχαρώδη διαβήτη, εξαιτίας της αυξημένης ζήτησης από υγιείς ανθρώπους που θέλουν να αδυνατίσουν. Τι ισχύει με τις ενδείξεις των σκευασμάτων αυτών;
Αυτό που πρέπει να καταστεί σαφές στους πολίτες είναι ότι κάθε φάρμακο έχει ενδείξεις, αντενδείξεις και ανεπιθύμητες ενέργειες. Ακόμα και η απλή παρακεταμόλη, την οποία παίρνουμε για τον πονοκέφαλο, έχει ανεπιθύμητες.
Δεν υπάρχει α λα καρτ ιατρική, ούτε τυφλή χορήγηση φαρμάκων. Κάθε πολίτης που ενδιαφέρεται να χάσει βάρος –είτε για αισθητικούς, είτε για ιατρικούς λόγους– θα πρέπει να συμβουλεύεται νωρίτερα ειδικό, ώστε να λάβει συμβουλές προσαρμοσμένες στον τρόπο ζωής και στο ιστορικό του. Τα σκευάσματα που χορηγούνται αδιακρίτως για απώλεια βάρους αρχικώς χρησιμοποιήθηκαν για την θεραπεία του Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2. Στην πορεία διαπιστώθηκε ότι πράγματι έχουν ευεργετική δράση στην απώλεια βάρους και έκτοτε παρατηρούμε μια αλόγιστη χορήγηση τους, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη παράγοντες κινδύνου και πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες. Επί του παρόντος έγκριση για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας έχει λάβει μόνο μια ουσία, η λιραγλουτίδη, σε ανθρώπους που έχουν δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) άνω του 30 ή 27 με ταυτόχρονες συννοσηρότητες. Αναμένεται επικαιροποίηση των εγκρίσεων και ένταξη νέων ουσιών στην θεραπεία της παχυσαρκίας σύντομα, χωρίς να είναι σαφές ακόμα το πλαίσιο αποζημίωσης. Επίσης, θα ήθελα να τονίσω την σπουδαιότητα της υγιεινοδιαιτητικής παρέμβασης στην απώλεια βάρους, καθώς κανένα φάρμακο δεν μπορεί να υποκαταστήσει το θερμιδικό ισοζύγιο και την καλή διατροφή. Μπορούν απλά να δώσουν μια προσωρινή λύση χωρίς όμως να λυθεί το πρόβλημα από τη ρίζα του.
Ποιοι οι κίνδυνοι από τη χρήση τους σε ανθρώπους που δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα, είτε σακχαρώδη διαβήτη, είτε παχυσαρκίας;
Όπως ήδη αναφέρθηκε κάθε φάρμακο έχει ανεπιθύμητες ενέργειες. Έτσι και τα GLP-1 ανάλογα –η κατηγορία φαρμάκων που έχει πολυσυζητηθεί και χορηγείται για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας- έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες κυρίως από το γαστρεντερικό σύστημα, όπως ναυτία, διάρροια, εμέτους και δυσκοιλιότητα. Ασθενείς με ιστορικό παγκρεατίτιδας πρέπει να αποφύγουν την χορήγηση αυτών των σκευασμάτων, όπως επίσης ασθενείς με ιστορικό καρκίνου θυρεοειδούς.
Συνεπώς είναι αυτονόητο πως η χορήγηση τέτοιων σκευασμάτων πρέπει να συνοδεύεται από ιατρικές ενδείξεις. Παράλληλα όσοι λαμβάνουν φάρμακα για απώλεια βάρους –ασχέτως της ύπαρξης ενδείξεων ή όχι– κινδυνεύουν να ανακτήσουν το βάρος που έχασαν με τη διακοπή της αγωγής. Αυτό συμβαίνει διότι τα ευεργετικά αποτελέσματα των σκευασμάτων αυτών, όπως η βραδεία κένωση του στομάχου ή η απώλεια όρεξης, δεν παραμένουν μετά τη διακοπή της θεραπείας, συνεπώς επανέρχεται η όρεξη στην πρότερη κατάσταση.
Πρόσφατα αρμόδιοι φορείς Υγείας της χώρας ζήτησαν τον έλεγχο αλλά και περιορισμό της συνταγογράφησης σε περιπτώσεις ανθρώπων που ενώ δεν είναι διαβητικοί, λαμβάνουν σκευάσματα για τον διαβήτη. Πρακτικά, τι σημαίνει αυτό για τα μητρώα ασθενών; Αναμένεται επίπλαστα κατακόρυφη αύξηση των διαβητικών στο εγγύς μέλλον;
Το φαινόμενο αυτό είναι διαχρονικό και την ευθύνη έχουν αποκλειστικά όσοι ιατροί δεν ακολουθούν τις οδηγίες και προβαίνουν σε ψευδείς διαγνώσεις προκειμένου να δείξουν ότι εξυπηρετούν τους ασθενείς τους. Με αυτόν όμως τον τρόπο συντηρείται μία προβληματική κατάσταση η οποία οδηγεί αφενός σε ελλείψεις των σκευασμάτων αυτών, αφετέρου σε λαθεμένες νοοτροπίες και αντιλήψεις οι οποίες δύσκολα εγκαταλείπονται. Νομίζω πως οι αυστηρότεροι έλεγχοι και πιθανώς η επιβολή ποινών θα βοηθήσουν στον περιορισμό του φαινομένου.
Γυρίζοντας σελίδα, βρίσκεστε στη θέση του αντιπροέδρου ΔΣ του ΕΟΔΥ, με αρμοδιότητα για τα Μη Μεταδοτικά Νοσήματα, για σχεδόν ένα χρόνο. Ποιες οι δράσεις του Οργανισμού όσον αφορά το πεδίο της πρόληψης και υποστήριξης για τους πολίτες;
Ο ΕΟΔΥ ως καθολικός διάδοχος του ΚΕΕΛΠΝΟ και του ΚΕΕΛ ασχολείται κυρίως με την επιτήρηση και αντιμετώπιση λοιμωδών νοσημάτων. Ωστόσο γνωρίζοντας πως τα χρόνια, μη μεταδοτικά νοσήματα ευθύνονται για την πλειοψηφία των θανάτων αλλά και των αναπηριών, έχουμε αποφασίσει να ενισχύσουμε τον τομέα αυτό και να μετατοπίσουμε μεγάλο όγκο της δουλειάς προς τα εκεί. Η δυσκολία του εγχειρήματος έγκειται στην έλλειψη δεδομένων υγείας γύρω από τα μη μεταδοτικά νοσήματα και αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα για το μέλλον. Να ψηφιοποιήσουμε τα ιατρικά δεδομένα, να επεκταθεί ο ιατρικός φάκελος υγείας και να επεξεργαστούμε τα δεδομένα υγείας του πληθυσμού, ώστε να βγάλουμε πολύτιμα συμπεράσματα γύρω από την υγεία του. Στο διάστημα αυτό έχουμε επενδύσει πολύ στον τομέα διακοπής καπνίσματος, στην μελέτη περιβαλλοντικών δεικτών και στην πρόληψη ατυχημάτων και πνιγμών.
Μετά και την επίσημη λήξη του «συναγερμού» της πανδημίας Covid-19, ποιες αλλαγές δρομολογούνται όσον αφορά τις Κινητές Μονάδες (ΚΟΜΥ) του ΕΟΔΥ;
Οι Κινητές Ομάδες Υγείας (ΚΟμΥ) του ΕΟΔΥ δοκιμάστηκαν σε πολύ δύσκολες συνθήκες κατά τη διάρκεια της μεγαλύτερης υγειονομικής κρίσης της σύγχρονης ιστορίας μας. Συνέβαλαν με καθοριστικό ρόλο στην επιδημιολογική επιτήρηση του κορωνοϊού, στον εμβολιασμό ευπαθών ομάδων, στη διερεύνηση συρροών και σε λοιπές καταστάσεις δημόσιας υγείας. Απέδειξαν λοιπόν την χρησιμότητά τους και τώρα που περνάμε σε μια μεταπανδημική φάση, μένει να σχεδιάσουμε, σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας, τον ρόλο των Κινητών Ομάδων Υγείας στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και τη Δημόσια Υγεία.
Σε ένα απολογιστικό πλαίσιο, ποιες αλλαγές ή βελτιώσεις θα ζητήσει ο ΕΟΔΥ από την επόμενη ηγεσία του υπουργείου Υγείας; Ποιοι τομείς χρήζουν βελτίωσης;
Βρισκόμαστε στη φάση υλοποίησης 3 μεγάλων έργων, μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και με τη συνδρομή της Γενικής Γραμματείας Δημόσιας Υγείας, για τον εκσυγχρονισμό της Επιδημιολογικής Επιτήρησης της χώρας, την ανάπτυξη μηχανισμών ετοιμότητας και την αναδιάρθρωση του Οργανισμού του ΕΟΔΥ. Κύριος στόχος λοιπόν είναι να μπορέσουμε να εκμεταλλευτούμε τα εργαλεία του Ταμείου Ανάκαμψης και να γίνει ο ΕΟΔΥ ένας ψηφιακός οργανισμός με σύγχρονα συστήματα παρακολούθησης της υγείας των πολιτών, με μηχανισμούς απόκρισης και εξειδικευμένο προσωπικό. Ουσιαστικά είχαν δρομολογηθεί οι αλλαγές στον ΕΟΔΥ από καιρό και τώρα βρισκόμαστε στη φάση υλοποίησης.
